Күнсұлу Тұрғынбекқызы: Кейде…

Күнсұлу Тұрғынбекқызы: Кейде...Адам баласы бір нәрсеге қуанады, бір нәрсеге қамығады. Ол өмірдің заңдылығы ғой. Ондайда Райымбек бабамыздың атындағы көшенің бойына шығып, кез келген қоғамдық көлікке отырамын. Ой-орманның құшағындағы жүздері шаршаңқы жандарды көремін. Тіршіліктің қамымен ала сөмкелерін арқалаған аналар, құйқаны шымырлатып Құран сүрелерін оқи сала алақан жаятын тілемсектер, сабағына асыққан студенттер мен оқушылар кездеседі маған. Сол көлікпен, сондағы жандармен менің де мұңым кетіп бара жатады. Жастар қарияға орын берсе, іштей қуанып қаламын. Әйтеуір сапырылысқан көп көлік. Сол көліктердің, анығы автобустардың ішінде кетіп бара жатқан сан мыңдаған тағдыр иелері. 

Содан кейін такси тоқтатып, әл-Фараби бабамыздың атындағы даңғылдың бойына келемін. Мұндағы тіршілік те сол. Айырмашылығы – қаптаған автобустан гөрі құйғытқан шетелдік иномаркалар. Көліктің иелері – жап-жас бозбала мен бойжеткендер, анығы – байшыкештердің ерке-тотай балалары. Көлік қана емес, байлық та жарысып бара жатқан сияқты көрінеді мұнда маған. «Асып-тасып кетпейін, тәуба» деймін бір көшеге қарап, «Құдайдың бергеніне шүкір» деймін екінші көшенің тұсында…

Дайындаған: Айгүл Болатханқызы

Ашамайға мінгізу – еңбекке баулудың басы

Ашамайға мінгізу - еңбекке баулудың басы

«Балаң ат жалын тартып мінді» деген сөзді жиі естиміз. «Ашамайға мінетін жасқа келіпті» деп жатамыз. Көшпенді халықтың баласы онсыз да ес білгеннен атқа мініп өседі. Бала өміріндегі қуанышты әрі атаулы күндерінің бірі – ашамайлы тайға міну. Әрине, қазақ баласы үшін атқа міну таңсық емес. Қыз болсын, ұл болсын, 2-3 жасынан бастап-ақ атқа мінген әке-шешесінің алдында отыратын болған. Өйткені халықтың тұрмыс-тіршілігіне байланысты көшіп-қонуы, жолаушы жүруі немесе екінші ауылға қонаққа баруы дегендей, бала үлкендердің алдына отырып атқа мінген. Қазақтың кез келген баласы кішкентайынан атқа үйірсек болып өседі. Жылап жатқан балаға «атқа мінгізем» дегенде жылауын қоятыны да біраз жайды аңғартпай ма?! Баланың өзіне арналған бәсіреге ата-анасы арнайы ашамай жасатады. Ашамай дегеніміз – екі қасы Х әрпі сияқты болып жасалатын балаға арналған айшықты ер. Баланың аяғы қысқа болғандықтан, ашамайға үзеңгі салынбайды. Жабағы жүннен жасалатын терлікті де, оның үстінен салынатын тоқымды да баланікі болғандықтан көз тартатындай әдемілеп, жиектерін шашақтап, кестелеп, сәнді етіп жасайтын болған. Ашамайдың үстіндегі аткөрпе де балаға лайықталып тігілген. Осының үстінен тепкішек салынады. Тепкішек («аяққап» деп те атайды) киізден жасалады. Сыртынан қатипа, шұға сияқты маталармен қаптап, ою-өрнек салады әрі балаға арналғандықтан айналасын шашақтап қоятын болған. Тепкішек қоржынға ұқсайды, бала атқа мінген кезде екі аяғын тепкішекке салады. Ашамайлы тайға мінетін күні баланы әдемілеп киіндіреді.

Шашу шашылып, тілек айтылады.
Бәсіре тайың пыраққа айналсын!
Мінген ашамайың таққа айналсын!
Айналаң толы қауым болсын!
Лайым жолың болсын!
Тілейік біз ақ тілек,
Атқа жақсы шаба біл!
Жасыңнан малды баға біл!
Оқу-өнер таба біл!
Ел-жұртыңа жаға біл!

Тілек сайтынан

Аумин, жолың ақ болсын! – деп бата беріледі (бұл бір ғана нұсқасы). Тілек пен батаның адамға рухани күш беретінін мен үнемі айтып келем. Жақсы тілек естіп, бата алып өскен бала жақсылыққа құмар болады, естігенін ұмытпайды. «Пәлен атамның берген батасы», «түген әжем маған осындай тілек айтқан» деп үнемі айтып жүретін болған.

Мен сендікпін…

Мен сендікпін...

Аңсарым, аспаннан түс бері,
Мен жүрген шаһарға жақында.
..Қуаты басымдар күштеді,
Тағдырым алып жүр тақымға..

Сенделтіп.. сең соғып жүргенін,
Көкірек көзі бар көрмеді.
Сезімім сүйретіп сүлдерін,
Күндерім өте ме өлмелі?!

Көргеннің болар ма барі ұмыт,
..Мақұлық миықтан қарады..
Тірлікте тынысым тарылып,
Кеудемде күн сөніп барады.

Жалғанды барамын жақтырмай,
Әзірге серік қой жаныма ар.
Қабаған иттерге қаптырмай,
Кешікпей тезірек тауып ал..

Арысым – армансын ұғынғам,
Айналам көк мұздақ аппақ қар..
Мендегі жүрекке тығылған,
Кішкене жылуды сақтап қал.

Әдемі әлемді бар қылып,
Есердің есінде қалып кет.
Жанымды жанына жар қылып,
Ақ көйлек кигізіп алып кет
Мен сендікпін…

Өлеңді жазған: Салтанат Смағұлова

Сурет: www.diary.ru

 

Дос бола алмаспыз…

Дос бола алмаспыз...

Көктемде күлімдеп таң атпай,
Көңілім күпті боп кезді күз.
Ақылым арымды ағартпай,
Жүргенін сездіңіз.

Құшаққа ап, қойнына баспады,
Жанымды жатырқап желді күз.
Махаббат мұңға орап тастады,
Оны да көрдіңіз.

Бәрібір баз кешіп жүргенім,
Қуалай берсінші күзді күз.
Адаспай ақ жүргім келгенін,
Сіз ғана білдіңіз.

Дәт жетпей үмітті үрлеуге,
Екеуміз доспыз ғой дедіңіз.
Қысқа жіп келмеді күрмеуге,
Тірегім едіңіз.

Әуелде қалсам да иланып,
Өмірім.. Өлеңім құнарсыз.
Кеудеме сағым боп жиналып,
Тағылған тұмарсыз.
..Байқаған шығарсыз..

Өлеңді жазған: Салтанат Смағұлова

Сурет: animated-gif.su  

Еріңізді мақтай білесіз бе?

Еріңізді мақтай білесіз бе?Сүйіктіңізге, күйеуіңізге махаббатыңызды жеткізудің бір тәсілі – оны мақтау. Мақтауыңыз шынайы болу керек. Кез келген ісіне алғыс, өзіне мақтау сөздерді айтып жүрсеңіз, еріңізге майдай жағары сөзсіз. Сіз еріңізді қалай мақтайсыз?

Еріңіздің сымбатты екенін айтыңыз. Спортпен айналысатын болса, денелі, тұлғалы екенін жеткізіңіз. «Сіздің қорғаныңыз, арқа сүйер тірегіңіз» екенін жиі айту арқылы өзіңіздің әйелге тән нәзіктігіңізді, еркелігіңізді ұмыттырмайсыз.

Орайы келсе, әңгіме арасында мақтап үйреніңіз және мақтаудың сәті түскен кездерді жіберіп алмаңыз. Әдейі жағыну үшін мақтағаныңыз кері әсерін береді және оны еркектер сезіп тұрады.

Достарыңыздың, туыстарыңыздың көзінше күйеуіңізді мақтап қойсаңыз, марқайып қалады. Әрі сізді одан сайын жақсы көріп кетуі әбден мүмкін J.

Еріңізді мақтау араларыңыздағы сыйластықты арттырғанмен қоса, бір-біріңізді бағалауға үйретеді.

Күйеу үшін ең үлкен мақтау – сырт көздің әйелін мақтауы, оның жақсы жар, сұлу әйел, ақылды ана таңдағанын айтуы.

Күйеуіңізді шын көңілден мақтай біліңіз!

Еріңізді мақтай білесіз бе?

 

Суреттер: www.happy-giraffe.ru; 7emya.ru

Раушан гүлдің ғұмырын ұзартсақ…

Раушан гүлдің ғұмырын ұзартсақ... Сүйіктісінен әдемі гүл шоған алғанды қай қыздың жаны сүймейді дейсіз?! Алайда, жайқалған гүлдердің көп уақыт өтпей, солып қалатынын өкінішті.

Сіздерге раушан гүлін мүмкіндігінше ұзақ сақтаудың тәсілін ұсынбақпыз.

Бірінші кезекте, раушан гүлінің сабағы ұзын боп кесілуі керек. Сабағы ұзын раушанды дұрыс күтімнің арқасында 10-12 күн жайқалған күйінде сақтауға болады.

Дұрыс таңдалған, таза құмыра – күтімнің алғашқы қадамы. Құмыра ұзын әрі көлемі үлкен болып, гүлдің жартысы суда тұруы керек.

Жарты стақан суға жарты шай қасық сірке суын қосып, ерітіндімен құмыраның ішін шайқаңыз. Осылай құмыра ішін «стерилдеп» аласыз.

Раушан гүл сабағының ұшын қиғаштап, үш бұрыштап қиыңыз. Оны құмыраға салмас бұрын бөлме температурасындағы су құйылған шылапшынға (леген) сала тұрыңыз. 15 минуттай тұрғаны дұрыс.

Құмыраға суды краннан алуға да болады. Суды тұндырып қойыңыз да, ішіне бір дана аспирин (дәрі) салыңыз.

Әр екі күн сайын құмырадағы суды ауыстырып, гүлдің сабағын кесіп отыру керек. Суға аспирин салуды ұмытпаңыз. Гүлге жылы су шашып алғаныңыз дұрыс болады.

Біз берген кеңесті орындауға ерінбеңіз. Сонда гүліңіз Сізге жұпарымен, әдемілігімен қуаныш сыйлайды.

Суреттер: mamablogg.ru; prodazharoz.com

Сәнде – бүрмеленген белдемше. Көктем – жаз 2012.

Сәнді трендтердің болжамы бойынша, 2012-нің жаз-көктем коллекциясында қыз-келіншекті барынша нәзік те көркем етіп көрсететін бүрмелі белдемшелер сәнде. Дизайнерлер бүрмеленіп тігілген белдемше мен көйлектердің көмегімен әйел мүсініне ерекше сымбат пен кербездік беруге тырысуда.

Бүрмеленген қысқа белдемшелерді Christian Dior мен  Gucci ұсынса, тізеге дейінгі ұзындықтағы бүрмеленген белдемшелерді Prada брендінен табуға болады. Chloe мен Celine тіккен бүрмеленген белдемшелердің белі төмен. Дизайнерлердің сөзіне сүйенсек, қазіргі маусым хиты – жерге дейінгі ұзындықтағы бүрмеленген белдемше.

Сәнде бүрмелі белдемше. Көктем – жаз 2012.

Сәнде бүрмелі белдемше. Көктем – жаз 2012.

Ұзын бүрмеленген белдемшеге кең жейде не кеңтоп әдемі жараса кетеді.

 

 

 

 

 

Сәнде бүрмелі белдемше. Көктем – жаз 2012.

Сәнде бүрмелі белдемше. Көктем – жаз 2012.Сәнде бүрмелі белдемше. Көктем – жаз 2012.

Сәнде бүрмелі белдемше. Көктем – жаз 2012.Сәнде бүрмелі белдемше. Көктем – жаз 2012.

Сәнде бүрмелі белдемше. Көктем – жаз 2012.Сәнде бүрмелі белдемше. Көктем – жаз 2012.

  

Суреттер:  erawomen.ru

Бауырына салу қазаққа ғана тән

 Бауырына салу қазаққа ғана тән Әдетте үйдің тұңғышы үйленіп, дүниеге сәби келгенде атасы мен әжесі немерені бауырына салып жатады. Тіпті өздерінің баласы қылып «меншіктеп» алатын ата-әжелер жетерлік. Баланың туған ата-анасы да «атасының баласы», «әжесінің баласы» деп ата мен әжеге қарай икемдейді.  Қандай халықтың болсын өзіне тән өзгеден ерекшелендіріп тұратын салт-дәстүрлері, дағдылары бар. Бауырына салу деген бізбен қатар өмір сүріп жатқан халықтардың ішінде тек қазаққа ғана тән. Әрине, өзге ұлттар да немерелеріне қамқорлық көрсетеді, бағады, қарайды. Ал қазақтың ерекшелігі сол, тұңғыш немерені міндетті түрде атасы мен әжесі бауырына салған. Ол сол үйдің кенжесі болып өседі. Бұл, бір жағынан, «он үште отау иесі» болған жас отбасына деген қамқорлық болса керек. Екіншіден, баланы тәрбиелеуде өздері әлі жас ұл мен келіннің тәжірибесінің аздығын білгендіктен де, немерені бауырына салған, яғни бауырына салу – немерені уызына жаритындай етіп тәрбиелеуге атсалысу.

  Бала – балым, баламның баласы – жаным                                                                                                                                                                  

Өйткені ата мен әже – көпті көрген, өмірдің талай белестерінен өткен, жақсылы-жаманды өмір кешкен тәжірибесі мол адамдар. Ата-әже тәрбиелеген баланың, біріншіден, тілі ерте шығады. Себебі үлкен кісілер әрбір сөзді анық айтады, баламен үлкен адамша сөйлеседі. Бала жүре бастағаннан-ақ өздерімен үнемі ертіп жүретін болған. Бала кішкентайынан үлкендердің әңгімесін тыңдап өседі. Үнемі үлкендердің қасында жүретіндіктен бала атасы мен әжесінің тең тұстарын «пәленше атам», «түгенше әжем» деп солардың барлығын өңдеп-түстеп, кімнің кім екенін біліп, туысқанын танып өседі. Бала әке-шешесін біліп тұрса да «атамның баласымын», «әжемнің баласымын» деп жөн сұрағандарға ата-әжесінің аттарын айтып жатады.  Қонаққа барған балаға әдетте құлақ беріп жатамыз. Бұл да негізсіз емес. «Жақсы сөзге құлағы түрік болсын», «жақсы сөзді көп естісін», «ұғымтал әрі зерек болсын» деген ниет жатыр мұның астарында. Содан да болар, атасына еріп қонаққа барған бала да міндетті түрде құлақ күтіп отыратын болған. Қалай десек те, үлкен кісілердің сөздері орнықты, олар күнделікті күйбең тірліктің айналасындағы әңгімені айтпайды. Өздері бас қосқан кезде өткен-кеткен шежіреден, тарихтан әңгіме қозғайды. Ел ішіндегі әртүрлі түйткілді мәселелер, сол қоғамдағы болып жатқан жағдайлар үлкен кісілер арқылы баланың құлағына сіңеді.

       Зейнеп АХМЕТОВА

Ұйқыңыз қанбаса…

Ұйқыңыз қанбаса... Аз ғана уақыт ұйықтап, амалсыз оянып, күні бойы маужырап жүреміз. Ол мүмкін жұмысқа (сабаққа) кешікпей бару үшін ерте оянудан шығар, мүмкін түнде ерте ұйықтаудың мүмкіндігі жоқтығынан шығар, мүмкін түні бойы көз іле алмай, ұйқысыздық ауруына шалдыққаннан шығар, әйтеуір бір қажеттіліктен шала-шарпы көз шырымын аламыз. Бірақ, ұйқыға салғырт қарамау қажет. Өйткені, ұйқының қанған-қанбағаны адамның сырт келбетіне (сымбатына) тікелей әсер етеді, әсіресе әйелдерге берер залалы бар. Амеракалық ғалымдар ұйқының жеті сағаттан кем болмау керектігін, бес сағат және одан аз ұйықтайтын әйелдердің тез толып, қайта салмақ тастауы қиынға соғатынын анықтады.
Үнемі ұйқы қанбай, маужырап жүру ағзаның зат алмасуын тым баяулатып, денеде май жиналып, салмақтың артуына алып келеді екен. Тоя тамақ ішу қанбаған ұйқыға қосылып, адам денесін тым әлсіретіп, діңкесін құртады. Жұмысқа зауқы соқпай, қимылдауға ерініп, отырып алады не мүмкіндік болса, тамақтана сала, ұйықтай кетеді. Дұрыс қорытылып, денеге тарамаған тамақтың соңы семіздікке алып келеді.

Ұйқыңыз қанбаса...
Ұйқыңыздың қанық болуы – денсаулығыңыздың ғана емес, сымбатыңыздың да кепілі.

peachgirl.ru

Сурет: spiritshot-acorex.com, vkamushek.ru

Тұсаукесердің мәні

Тұсаукесердің мәніЕнді бір сәт сәл шегініс жасап көрейікші, көпті көрген қариялардың ақ батасы…

 Халыққа қалаулы, елге танымал болып жүрген ер-азаматтың немесе көпке сыйлы болып жүрген келіншектің жақсы ниетімен кесілген баланың тұсауы… Содан кейін күш-қуаты тасып, ентігіп жүгіріп келген балалар, олардың ып-ыстық алақандары… Осының барлығы алғашқы қадамын тәй-тәйлап басқан баланың ендігі жерде сүрінбеуі, басқан қадамының сәтті болуы, бастысы, «аяғын нық бассын, өзінің туған жерінде аяғын нық басып жүрсін» деген тілекке толы ғой. Мінеки, олай болатын болса тұсау кесе салу қалай болса солай өткізе салып, көрер көзді алдайтын «бутафория» емес, яғни тек әйелдер жиналып, тек кейуаналарға тұсау кескізіп жай өткізе салуға болмайды. Бұл – баланың үлкен өмірге алар жолдамасы, тойдың басы, өмірге бастар қадамның алғашқы баспалдағы. Бұл – «баламыз жақсы азаматқа ұқсасын, қадамы сәтті болсын, өмірінде кездесер жақсылық пен жамандықты тең көтеріп өтсін» деген ниет-пейілі бар астары ауқымды, мағынасы терең салтымыздың бірі. Тұсаукесерде шашу шашылып, тұсаукесер жыры айтылады. Бір өкініштісі:

                               Күрмеуіңді шешейік,

                               Тұсауыңды кесейік,

                               Қаз-қаз, балам, қаз, балам,

                               Қадам бассаң мәз болам,

                               Тағы-тағы баса ғой,

                               Тақымыңды жаз, балам,

                               Қаз баса ғой, қарағым,

                               Құтты болсын қадамың! – деп басталатын әдемі әуен, игі тілекке толы тұсаукесер жырын қазір көп адамдар, әсіресе жастар біле бермейді…

Тұсаукесердің мәні

 Ырым жақсы ниеттен туады

Тұсауды тек ала жіппен емес, «іші-сырты майлы, малды болсын» деп тоқ ішекпен, «жайқалып өссін» деп көк шөппен кескен. Әркім өзі білген, қалай болғанда да тілектің артықтығы жоқ. Барлығының ниеті түзу, тілегі бір. Біздің ұлтқа қатысты кез келген жөн-жоралғыны барлық қағидаларын сақтай отырып шын ниетпен өткізсе, қабыл болады. Тіпті ала жіпті де «сондай күнге жетейін» деп ырымдап алып жатады. Мен 90-жылдардың аяғында үш жылдай Алматы облыстық «Балбөбек» қорын басқарған болатынмын. Біздің қорымыз Жетім балалар үйімен көп байланыс жасады. Жұмыс бабымен Есік қаласындағы сәбилер үйінде болғаным бар. Сол кездегі сәбилердің 80 пайыздайы өзіміздің қазақтың балалары екен. Жаңадан тәй-тәйлап жүрген балалардың тұсауы кесілмегенін тәрбиешілерден білдім. Өйткені сәбилер үйінде ешқашан тұсау кесу, сүндетке отырғызу деген сияқты дәстүр-салттарымыз өткізілмейді екен. Осы жай мені қатты ойландырды. Бұл балалар онсыз да тағдырдың тәлкегіне түскен, тумай жатып ата-анадан ажырап, мейірімге зәру болғандар, ана сүтін татпағандар. Сонда ең болмаса тұсауы кесілмеген балалардың ендігі өмірлері қалай болады? Осындай ойлар маған маза бермеді. Өйткені өз басым өзгеде шаруам жоқ, қазақтың бүкіл салтына қатты сенетін адаммын. Ауданның басшысы Құдайберген Орынбетов деген жігіт болатын. Бұл күнде марқұм болып кетті. Соған кіріп, мән-жайды түсіндірдім. Бүкіл жөн-жоралғысымен аудандағы үлкен бір шара ретінде сәбилер үйінде тұсаукесер өткізсек деген ойды жеткіздім. Бұған қатты дайындалдық. Облыстық, аудандық басылымдарға хабарландырулар берілді. Бастамамыз облыстық әкімшіліктен қолдау тапты. Тұсауы кесілетін 17 сәбидің басына үкілеп тақия, үстеріне ұлттық киім тіккіздік. Алдын ала «тойға атсалысыңыздар, тойға шашу әкеліңіздер» деп хабарланғандықтан, ел құрқол келген жоқ. Кәсіпкерлер сәбилер үйіне қажетті тұрмыстық заттарын көтеріп, ауданның қарапайым жұрты кішігірім сый-сияпатымен келді. Ел ағалары, елдің ықыласына бөленген азаматшалар 17 баланың тұсауын кесті. Әр балаға кейін де қарайласып, көмек қолын созып тұратын өкіл әке, өкіл шеше дайындалды. Олар аудан әкімдері, іс басында жүрген үлкен азаматтар болатын. Тағдырынан таршылық көрген сол балалардың бірінің өкіл әке-шешесі марқұм Заманбек пен Мақпал болып еді (сол кезде З.Нұрқаділов Алматы облысының әкімі болған)… Заманбек сол кезде сәбилер үйіне шағын автобус сыйға тартты. Қаншама сыйлық беріліп, қаншама тілек айтылды. Ұлан-асыр той, әсем ән, төгілген күй, тек балалардың тұсауы кесіліп қоймай, сәбилер үйінің кем-кетігі де толықты. Мен мұны мақтанып айтып отырғаным жоқ, бұл көпке үлгі болған игілікті шара еді. Құдайдың құдіреті, елдің тілегі, аталардың берген баталары қабыл болып, тұсауы кесілген сол 17 бала көп өтпей-ақ ата-аналы болды. Бір-бір қазақ отбасысы сол балаларды алып кетті. Міне, бата мен тілектің орындалатындығының, салтымыздың өзімізге ғана жұғысты болатынының бір дәлелі.

                                                                                           Зейнеп АХМЕТОВА

Суреттер: vokina.livejournal.com, bookformama.com

 

Қайшымен тұсау кеспеген

Қайшымен тұсау кеспеген  Бала өміріндегі тағы бір ерекше аталып, үлкен той қылып өткізетін салттардың бірі – тұсаукесер. Тұсаукесер – бала өміріндегі үлкен белестің бірі. Өйткені баланың бауырын жазып, қаз-қаз тұрып, бір аттап, екі аттаған кезде тұсауын кеседі. Өзге ұлттың баласының тұсауын кеспесе де жүгіріп кетеді, ал біздің қазақтың баласы тұсауы кесілмесе сүріншек болады екен…

   Ала жіптің сыры

Тұсаукесердің әр жерлерге байланысты кішігірім өзгешелігі болмаса, негізгі мән-мағынасы бір, яғни баланың алғашқы қадамына мән беру, тілек тілеу. Баланың тұсауын ала жіппен кеседі. Ақ жіп пен қара жіптің екеуін айқастыра отырып есіп, ала жіп дайындалған. Бұл – өмір-тіршіліктің нышаны. Өмірде барлығы қос-қостан жаратылған әрі ылғи қатар келіп отырады. Айталық, өмір мен өлім, жақсылық пен жамандық, қараңғы мен жарық, ыстық пен суық, ең бастысы, ер мен әйел… Бұлар қатар жүреді, бірінсіз бірі болмайды.Тек бір Алла ғана жалғыз. Ала жіптің негізгі мәні осында. «Кісінің ала жібін аттамасын, ұрлық қылмасын, қиянат жасамасын, жаман жолға түспесін» деген себеппен ала жіп дайындайды» деген түсінік бар. Өкініштісі, мағынасы тереңде жатқан дүниені осылай біржақты түсініп, «біреудің затын ұрламасын» деп қана «тұсау кесіп» жүрміз. Бұл – жаңсақ пікір. «Жақсылықта асып-тасымасын, жамандық көрсе, жабырқап-жасымасын, қуанышты күндерінде асылық жасамасын, қиыншылық басына түскенде еңсесі түсіп басылмасын, екеуінен тең өтсін» деген тілекпен қос-қостан келетін Жаратылыс заңының белгісі ретінде ала жіп таңдалып, баланың тұсауын кескен. Қазір тұсауды қайшымен кесіп жүр. Бұл дұрыс емес, өйткені баланың өмірі қайшыланып қалады, ал баланың алғашқы қадамын қайшылаудан бастасақ, ары қарайғы өмірі де күрделеніп, кедергілері көп болуы мүмкін. Сол себепті қайшымен кескенді қазақ қош көрмеген, тек өткір пышақпен шорт кесетін болған. Бұған да мән беріп қарайтын кез келді.

  Әжелер тұсау кеспеген…

Қай кезден бастап жаппай үрдіс алғанын білмеймін, бұл күндері қарап отырсаңыздар, тұсауды көбінде жасы үлкен әжелерге, кейуаналарға кескізіп жүрміз. Осыған жете мән беріп көрдік пе? Жүрісі ауырлаған қарт әжеге немесе ілби басатын кейуанаға тұсау кескізгенде, бала қалай жүріп кетеді деп ойлайсыз?! Осындай келеңсіздікті әсіресе телеарналарда көп көрсетеді. Сөз жоқ, ала жіпті көпті көрген, талай немере-шөбере сүйген әжелер әдемілеп ақ батасын беріп, баланың аяғына байлап береді. Ал тұсау кесетін адамды ата-ана алдын ала сайлайтын болған. Қыз бала болса, қимылы ширақ әрі пысық, ақжарқын мінезді, көпке қадірлі, ісін тиянақты әрі тындырымды атқаратын елге сүйкімді келіншектерге, ұл баланың тұсауын «пәленше ағасындай сері болсын, үлкен азамат болсын», «анау ағасындай саятшы, аңшы болсын» дегендей ел аузында, елдің алдында жүрген ер-азаматтарға кескізген. Бір жағынан, халқымыздың ырымшылдығы шығар, бірақ қалай дегенмен өзіміздің ата-бабамыз істеп келе жатқан салттың астарында үлкен мән, әдемі тілек, жақсы ниет жатыр. Ала жіп байланып, баланың тұсауын кесер алдында бір топ баланы жүгіртіп жібереді екен. Сол балалардың алдында озып келе жатқан екі бала таяған сәтте-ақ тұсауын кесіп жіберетін болған. Содан кейін ентігіп жүгіріп келген екі бала екі жағынан баланың алақанын алақандарына түйістіріп, уыстарына толтыра ұстап, дедектетіп ала жөнелген. Өйткені жүгіріп келген балалардың қаны қызып, күш-қуаты тасып, екпіні артып келді. Алақан арқылы осының барлығы тұсауы кесілген балаға, айталық, екпіні, күші, яғни энергиясы өтеді екен.

                                                                          Зейнеп АХМЕТОВА

Сурет: kazakh-tili.ru

Иммунитет төмендегенін қалай білуге болады?

Иммунитет төмендегенін қалай білуге болады?Көктем келгенде адам ағзасы әлсіреп, иммунитеті төмендер, дәрумендерді қажет етеді. Иммунитеттің төмендегенін қалай білуге болады?

Иммун жүйесінің нашар жұмыс істей бастағанын білдіретін бес белгіні біле жүріңіз:

–          Бір жыл ішінде 10 реттен көп тұмауратасыз, суық тиіп ауырасыз.

–          Шашыңыз көп түседі, буындарыңыз қақсайды, тамағыңызда бірдеңе тұрғандай болады.

–          Үнемі әлсіз, шаршап тұрғандай сезімде боласыз. Тіпті ұйқыдан оянғанда да еңсеңіз басылып тұрады.

–          Ерніңізде ұшық жиі пайда болады. Ұшық ағзадағы вирустардың артып кеуін білдіреді, ал иммунитет вирустардың көбейіп кетпеуін қадағалайды.

–          Тұмау тисе, қабынып, төсек тартып ұзақ жатып қаласыз.

Осы жағдайдың бірін бойыңыздан байқасаңыз, иммунологқа көрінгеніңіз жөн. 

ivona.bigmir.net

Сурет: fashionforyou.ru

«Көгентүп» деген не?

"Көгентүп" деген не?«Мың шақырым жол бір қадамнан басталады» дейді данагөй халқымыз.

Қолға ұстауға жарап қалған сәбиінің бірінші рет қонаққа барғанына да дәл біздің қазақтай мән беріп қуанатын халық жоқ шығар. Баланы көтеріп жақын ағайын-туыстың, құда-жегжаттың үйіне барғанда көңіл жетер жақын адамдары «бірінші рет үйге келді» деп «көгентүп» беретін болған. «Көгентүп» дегеніміз – балаға берілетін қозы-лақ, бұзау немесе құлын. «Көген» деп төлдің мойнына байлайтын жіпті айтады, яғни «көгентүп» – балаға «көгеннің түбі болсын», «алғашқы малы болсын» деген ниетпен берілетін малдың төлі. Мұның өзі – келген жақтың қозы-лағының жоқтығынан емес, баланың бірінші рет қонаққа келгенін ескеру, оның алғашқы қадамына «өмірі берекелі болсын», «малды болып жүрсін» деп ниет білдіру. Бір жағынан, ағайын-туыс арасындағы татулық пен сыйластықты одан әрі қоюлата түсу, татулықты бекіту. Баласын елеп жатқанды кім жек көрсін?! «Сыйласаң, баланы сыйла, берсең, балаға бер» дейді, өйткені бала – періште. Бала шынайы қуанады. Бала арқылы бір-бірінің көңілін сыйлау жатыр мұның астарында. Қазақ көңілге көп қарайды. «Көңілі қалмасын», «көңілін қалдырма» деп жатамыз. «Бір атым насыбайдан көңілі қалды» деген де жайдан-жай айтылмайды. Көңіл жақсы жерде арақатынас та бүтін болады. Қазақтың бірлігі көңіл сыйлай білуде жатыр.

 «Танабау» деген не?

Баланың алғаш қонаққа барып «көгентүп» жетектеп қайтқанын естігенде пысықтау әйелдерінің бірі келіп: «Балаң бірінші рет қонаққа барып, «көгентүп» жетектеп келіпті, «танабау» қадайық», – деп баланың кеудесіне «танабау» қадап кететін болған. «Танабау» деген – ақық тасты түйме. Кез келген қуанышты өз қуанышындай қабылдай білетін, шынайы қуана білетін қазақ өзге адамдардың баласын елеп-ескергеніне шаттанған.  Тіпті «танабау» қадамағанға «мән бермеді ғой» деп өкпелеп қалады екен. Әжелер болса, «немеремді ешқайсысың елемедіңдер ғой, «танабауларың» құрып қалды ма, біреуіңнің есіңе келмеді ғой» деп абысын-ажындарына ренжіген. Ал «танабау» қадап кеткен соң баланың әжесі дастарқанын жасап, немересінің «көгентүп» жетектеп келген қуанышымен бөліскен. «Мың шақырым жол бір қадамнан басталады» деп баланың алғашқы қадамының қуанышына ағайын-туған, көрші-көлем жиналып, «алғашқы қонақтығы құтты болсын», «жолы болып жүрсін», «алдынан жақсы адамдар кездессін», «бата беретін ата-әжелері көп болсын», «барған жерінде ашылатын есік көп болсын» деген тілектерін айтып, «танабаудың» шайын ішкен. Біреуден бір асаған несібе болмайды, есесіне бала жетектеп келген «көгентүп» барының басын біріктіріп, ағайын-туғанды дастарқан басына жинаған.

                                                                                                        Зейнеп АХМЕТОВА

Суретhttp: медлаб.рф 

Шашыңыз тез өссін десеңіз…

Шашыңыз тез өссін десеңіз...

Шашыңыз түсіп, көңіл-күйіңізді қоса түсіріп жүр ме? Ұзын өрілген бұрым қыпша белде бұлғаң қағып жатқанға не жетсін?

Шашыңыздың түсуін тоқтатып, өсуін тездеткіңіз келсе, біз ұсынар кеңеске назар аударыңыз.

Шашқа арналған тұнба жасау үшін керек заттар:

–         бір дана келімдәрі (ащы бұрыш);

–         100 грамм медициналық спирт немесе арақ.

Шашыңыз тез өссін десеңіз...

Келімдәріні турап, арақ құйылған бөтелкенің ішіне салып, 3 апта қараңғы жерге қойып қойыңыз. Аптасына бір рет бөтелкені шайқап тұру керек. 21 күннен соң қолдана беруіңізге болады. 1 ас қасық тұнбаны бір стақан суға араластырып, шашыңыздың түбіне жағып, 30-40 минуттай уқалайсыз. Қолыңызға қолғап киюді ұмытпаңыз. Бұл бас терісінің қан айналымын жақсартып, шаштың тез өсуіне ықпал етеді. 21 күн күтуге ерінсеңіз, қызыл бұрыш ерітіндісін (дәріханаларда сатылады) сатып алып, бас терісіне аптасына 1-2 рет жағып тұрыңыз.

Суреттер: liveinternet.ru

Бүгінде көңіл де сатулы…

Бүгінде көңіл де сатулы...Баланың ана құрсағына біткені,  жарық дүниеге шыр етіп келгені, өсетіні – осының барлығы жаратылыстың өз ретімен келетін кезеңі.Балаға қатысты ендігі кезекте сөз еткелі отырған ырымдар жайлы не білеміз? «Бауырынан табақ алу» ырымы неге еңбектеп жүрген балаға жасалады? «Көгентүпте» не мән бар? «Танабау» жайлы білеміз бе?

Көп еңбектегеннің де пайдасы бар

Әсілі, қазақ халқы табиғаттың құпия сырларын жақсы білген. Жаратылыстың заңдылықтарымен үндесе отырып, соған орай өзінің тұрмыс-тіршілігін сәйкестендіріп, бағыттап өмір сүрген. Қазақтың толып жатқан ырымдары мен салттары жаратылыстың сондай заңдылықтарымен астасып, сәйкес келіп жатады. Әр нәрсе орнымен ғой, мысалы, ағарып таң атады, таңның шапағы көрінеді, күннің нұры түседі, содан кейін күн шығады, сөйтіп, рет-ретімен көктем келеді, жаз шығады, күз түседі, қыс болады дегендей, табиғаттың әрбір сәті, кезеңі өз уақытында, өз орнымен жүреді. Қазақ халқы осы заңдылықтарды терең түсінген, өйткені табиғаттан ажырамаған. Қазір «техника заманы» деп жүріп жаратылыспен байланысымызды үзіп алдық. Адам өміріндегі неше түрлі сәйкессіздіктердің, келеңсіздіктердің, ауру-сырқаулардың көбейгенінің бір ұшы осында жатыр деуге болады.

Бала дүниеге келді, қырқына шықты, езу тартты, талпынды, отырады, еңбектей бастады… Бала еңбектеуден де толық өтуі керек. Өйткені ол да –Алла тағаланың өзі жаратқан пендесінің басынан өткеруі тиіс өсу кезеңі. Қазіргі балалар көп еңбектемейді, өйткені жүруге бейімдейтін арбалар (ходунок) бар. Баланы бірден жүргізуге ұмтылған дұрыс емес. Оның зияны кейін шығады. Сүйектері әлі жетілмеген, буындары дұрыс бекімеген бұл кезеңде бала еңбектеуі керек. Сонда бұлшық еттері де толық жетіледі. Ол біраз уақыт алақандарымен жер тіреп, тізесімен еңбектейді. Еңбектеуге әбден үйренген балалардың  «ерініп» кеудесін көтергісі келмей қоятыны бар. Дегенмен ендігі жерде бала аяғын басып, қаз тұруы керек. Сондықтан «көбірек еңбектеуге үйреніп алып, кеудесін көтермей қоймасын» деп уақыты келгенде  «бауырынан табақ алу» деген әдемі бір дәстүрді ырымдап істейді. Баланың алақаны мен тізесін жерге тіретіп, бауырын көтертеді. Сол кезде оңнан солға қарай қант-кәмпит, құрт-ірімшік толтырылған табақты «бауыры тез жазылып кетсін», «еңсесі тез көтерілсін» деген жақсы тілектерді айтып, жеті рет бауырынан өткізеді. Сосын барып баланы ақырын қаз тұруға, жағалап жүруге үйретеді. Артынан «бала бауырын жазды» деп ауылдың әйелдері табаққа салынған түрлі дәмнен ауыз тиіп, «бауырынан табақ алу» шайын ішеді. Әңгіме шай ішуде емес, тілекте жатыр. Біздің халқымыз – өте тілеуқор әрі батагөй халық. Қиын-қыстау заманды, жаугершілікті, аштықты, зобалаңды, қанқұйлы шапқыншылықты бастан өткерген қазақты  аман сақтап келе жатқан осы тілеуқорлығы мен ниетінің кеңдігі дер едім.

                                                                                              Зейнеп АХМЕТОВА

Сурет: infomed.by

«Жақсы сөз – жарым ырыс»

"Жақсы сөз - жарым ырыс"Алдын ала бұлақтың суын дайындап, оны қайнатып алады. Содан кейін арнайылап алынған жаңа ыдысқа жаңағы суды суытып құяды. Сол суға күмістен жасалған сақина, білезік, сөлкебай сияқты бұйым салынады. Оның себебі халқымыз күмістің қасиетін ерте кезден-ақ білген. Күмістің қасиетіне байланысты «күміс – емдікке, алтын – сәндікке» деп те айтады. Өйткені күміс судың қасиетін арттырады, тазартады, судың құрамындағы көзге көрінбейтін микробтарды жояды. Күміс жағымсыз нәрседен де сақтайды.Қазір қайсыбіреулер алтынды салып жүр. Алтынның сәндікке болмаса, күміс сияқты қасиеті жоқ. Кейінгі кезде теңгелерді салып жүргендерді көріп жүрміз. Мен өз басым мұны қоштамаймын, қанша айтқанмен қолдан-қолға өтетін ақшада тазалық болмайды. Тағы бір айта кетерлігі, теңге таза күмістен жасалмайды, ол – әртүрлі металдардың қоспасы. Сондықтан оны суға салмай-ақ таратып берген дұрысырақ шығар. Бұдан кейін жағалай отырған үлкен әжелер, апалар, яғни  шақырылған кісілердің әрқайсысы арнайы қасықпен екінші бір жаңа ыдысқа жаңағы күміс салынған судан «өмірлі болсын», «бақытты болсын» деп әркім өзінің жүрегінен шыққан жақсы тілегін айта отырып, қырық қасық су құяды. «Жақсы сөз – жарым ырыс» деп айтамыз, «сөздің жаны бар» дейміз, жан дегеніміз – энергия, яғни бұл – күміс салынған бұлақтың таза суына жақсы сөз, жақсы тілек айта отырып, жақсы энергия сіңіру. Әр үйден келіп отырған көпті көрген, немере-шөбере сүйген аналар балаға жақсы тілегін айтып құйылған қырық қасық сумен баланы жуындырады. Тағы бір мән беретін нәрсе, бала денесінің қырық қасық су тимеген жері қалмауы керек. «Баланың денесі бөртіп, «шілдежара» шығатын болады» деп  баланың саусақтарының арасын, құлағының іші-сыртын, мұрнының ішіне дейін жаңағы күміс салынған әрі ізгі тілек айтылған қырық қасық суға шомылдырады. Осы күні сәбидің «қарыншашы» мен тырнағы алынады.                                                                                                                                                                                      

Баланың шашын ер адамдар алған. Оларды аяқасты етпей, ағаштың түбіне көмген. Баланы қырқынан шығарып, жақсы тілек айтқандары үшін той иесі судағы күміс бұйымдармен қоса, өзге де сый-сияпатын әже-апаларға таратып береді. Бір жапырақ мата немесе бір шаршы орамал әркімде бар нәрсе, бірақ, шындап келгенде, бұл да – біздің халқымыздың бір-біріне деген көңіл сыйластығы. Бір-бірінің қызық-қуаныштарына ортақтаса білуі. Қырқынан шығарудың астарында да соншама адамның ағыл-тегіл тілегі сіңген әрі күміспен тазартылған ерекше сумен шомылған балаға жақсылық тілеу мен көл-көсір пейіл, ақ ниет жатыр.

 Әр нәрсе өз жолымен…

Халқымыздың кез келген салт-дәстүрі, той-томалағы негізсіз атқарылмайды. Сәбиді қырқынан шығару да – солардың бірі. Салт-дәстүрге, ырым-тыйымға қатысты білмек болып менен осының жай-жапсарын сұрайтындар көп. Таяуда бір жігіт сәбиді қырқынан шығарудың мән-жайы туралы сұрап хабарласып, ата-анасы шалғайда, өзі іссапарға кететіндіктен баласын қырқынан қаншалықты ерте шығаруға болатыны жайлы білгісі келетінін айтты. «Мешітке хабарласып білгенімде ондағылар «жиырма күннен кейін, яғни күн мен түнді қоса есептеп, жиырма күннен кейін қырқынан шығара беруге болады» деп отыр, қалай істегенім дұрыс?» – деп сұрады. Кейінгі кезде  кіші қырқынан шығару дегенді ара-тұра естіп қалып жүрміз. Бұл – қате түсінік. Бұл – қазақта жоқ, болмаған жағдай. «Дүмше молда дін бұзар» дегендей, дәстүрді бұрмалап түсіндіргеннен көпшілік шатысып жүр. Осындай кертартпа түсініктен белең алып кетіп бара жатқан қазақта жоқ мұндай нәрсені салт-дәстүрге қиянат жасау деп білемін. Қала берді бұл – қазақтың салтына қол сұғу.  Атауының өзінен-ақ бұл рәсімнің қырық күннен кейін жасалатыны белгілі ғой. Айталық, тіліміздегі «тоғыз ай, он күн көтерген» деген тіркес те нақтылықты көрсетіп тұр емес пе?! Ендеше, күн мен түнді біріктіріп есептей беруге болады деген түсінік қалай қалыптасып жүр? Әр нәрсенің өзінің белгілі бір себептерден шығатынына мән беруіміз керек. Осындай білместіктен абай болғанымыз жөн.

                                                                                                          Зейнеп АХМЕТОВА

Сурет: nashkinder.ru 

 

Ақылдым


Ақылдым

 

Сен де жылап отырсың-ау,
Ақылдым!?
Мен де өзімді терең ойға батырдым…
Жалғыз үміт қонып жүрген бөлмеде-
Жалғыздықты құшақтап ап жатырмын…

Жатқа күлкі қылмайын деп басымды,
Жан сырымды жалған күлкім жасырды.
Ешкім жоқта егілсем де мұң тербеп-
Елесің кеп сүртіп кетед жасымды…

Бағым басым болмаған соң сорымнан,
Көңілімді тербемейді көгімде ән…
Алақаныма үміт іздеп қараймын-
Саусағыңның табы кетпей қолымнан…

Дүбірі көп дүрбелеңнен шошымай,
Көңілімнің көркейіп ед көші қай?
Сен әдемі ән сыйлаған әлемім,
Астаң-кестең болып кетті осылай…

Айтар сөзде азайғандай сірә мән,
Ақиқатты іздейікші мынадан:
Сені мендей сүйген жоқ қой әлі ешкім,
Мені сендей сүйе алмайды бір адам…

Көкіректен көшірейік құсаны-
Құлазыған баққа оралсын құс әні..
Жарығым-ай жаныма кеп жантайшы,
Жалғыздықтың қандай суық құшағы…

Ұғар дейсің жүректің бұл сәтін кім?
Жанарымнан жыр саулатып жатыр мұң…
…Жалғыз өзің жан адамға сездірмей,
Сен де жылап отырсың-ау,
Ақылдым…

 Өлеңді жазған: Рахат Әбдірахманов

 

Баланы қырқынан шығарудың өз жөні бар

Баланы қырқынан шығарудың өз жөні барБала шыр етіп жарық дүниеге келген күннен бастап ретімен келіп жататын үлкенді-кішілі – шілдехана, ат қою, бесікке салу сияқты бала өмірінде айрықша орны бар тойлар туралы өткен сандарымызда айттық. Бала өміріндегі тағы бір маңызды шақтың бірі – сәбиді қырқынан шығару.

 Қазақ үшін қырық санының маңызы

Баланы қырқынан шығарудың өзі жайдан-жай шыққан нәрсе емес. Бір ескеретін жағдай, мен ештеңені ойымнан шығарып отырғаным жоқ, халықта бұрыннан барды айтам. Халық – ғаламат бір қазына. Соны білуге талпыну әрі өзің білгенді өзгеге үйрету – адамдық парыз.  Қырқынан шықпаған баланың еті мен сүйегі бірікпегенін білегінен ұстап байқауға болатынын өткен сандарымызда айтып өттік. Олай дейтініміз, қырық күнге дейін баланы «тіл тиеді», «сұқ өтеді» деп тіл-көзден сақтаған, көрсете бермеген, яғни ана үшін де, бала үшін де қырық күн – қауіпті кезең. Қырқынан шықпаған бөпені көруге үлкендер де талпынбаған. Сол сияқты қырқынан шықпаған баланың көзі де біртүрлі тұманданып, қайда қарап тұрғаны белгісіз болып тұрады. Тағы да қайталап айтам, қырқынан шықпаған бала әлі жердің баласы болып есептелмейді. Баланы қырқынан шығарған соң-ақ оның екі көзі жылтырап, жан-жағына көз тоқтатып қарай бастайды. Білегін ұстағанда ет пен сүйегінің біріге бастағаны байқалады, яғни сәбиді қырқынан шығару –  ет пен сүйектің біріккеніне жасалатын құрмет. Сонымен бірге халқымызда қайтыс болған адамның қырқын беру деген бар. Қайтыс болған адамның қырқын беру – аз болсын, көп болсын, біріне-бірі серік болған ет пен сүйектің ажырауына берілетін құдайы, өлімнің артын күту ғұрыптарының бірі. Өйткені дүниеден өткен адамның қырық күннен кейін еті мен сүйегі ажырайды екен…                                   

Әдетте ұл баланы қырық күнге жеткізбей (37-39 күнде), қыз баланы міндетті түрде қырық күн толтырып барып, қырқынан шығарады. Тіліміздегі «әйел қырық шырақты» деген сөз де осы жаймен байланысты айтылса керек. Қалай болғанда да, ұл мен қыздың дене бітімі екі түрлі. Әйел мен ер адамның күш-қуатында, жаратылысында, дене құрылысында өздеріне тән ерекшеліктері бар, бір есептен қыз бала ұлдан қарағанда нәзік қой. Ұл бала болмысынан төзімді, қайсар дегендей, сондықтан ұл баланы қырық күнге жеткізбей шығара береді. Бала өміріндегі кез келген қуаныш тойларының  әрқайсысының ізгі тілегі, мақсаты, танымдық үлгісі бар. Бала мазасызданып жылағанда, дұрыс ұйықтамағанда  әжелеріміз «бала қырқын күтіп жүр» деп жатады. Шынында да, құдайдың құдіретіне шек жоқ, жаңағыдай мазасыз жылаңқы баланы барлық жөн-жоралғысымен қырқынан шығарса, жылауы тоқтап, тынышталатын болған. Мұндағы тағы бір ерекшелік, баланы қырқынан шығаруға арнап шақырылатындар – әйел адамдар, осындағы жөн-жоралғыларды әйелдер атқарады. Бүгінде «әйтеуір қырқынан шығару керек» деген түсінікпен, оның астарына мән бермей жүргендер бар.  

                                                                                              Зейнеп АХМЕТОВА

Сурет: prodetey.ru

Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің…

Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің...Қазіргі келіндерге ұлттық өнегені көрсетіп, тәрбие беретін енелер азайды. Өйткені бүгінгі енелер мен әжелер – кешегі Кеңес өкіметінің келіндері. Олар көпбалалы болудан гөрі қызмет қуғанды қалады, ерлермен теңқұқықты болуға ұмтылды, осылай ерікті және еріксіз түрде ұлттық құндылықтан, тәрбиеден ажырады. Қазіргі жас келіндерді сол үшін де аяймын кейде. Өз басым, ұлттық тәрбиені алдымен өз келініме үйретіп, өз немерелерімнің бойына сіңіруге тырысамын. Өзіміз үйретпей тұрып, жастарды кінәлаудан аулақ болғанымыз жөн. Мақтанғаным емес, екі немереме де бесік жырын айттым. Үлкен немерем Нұрсұлтанның мінезі ауыр, салмақты. Ал Мадиярым төрттен асқанша жастықты тіземе салып, жата қалып, «әлди айт» дейтін. Бүгінге дейін: «Әже, маған әлди айтшы, ұйқым келді», – дейді. Оған өзімнің білетін бесік жырының барлығын, тіпті жанымнан шығарып айтып жүрдім. Ұғынықты әрі жаттап алуға ыңғайлы етіп:

                     Бөпем менің қайда екен?

                     Қыздарменен тауда екен,

                     Тауда неғып жүр екен?

                     Алма теріп жүр екен,

                     Қызыл алма қолында

                     Қыздар оның соңында,

                    Жүгіріп-жүгіріп жүр екен, – деген сияқты есте сақталатындай халық әніне салып айтамын. Ол бесік жырын тыңдап жатып маужырап ұйықтағанды жақсы көреді. Әуен, саз деген – құдірет. Алла тағала жеті дыбысты жаратқан, ал қазақ халқының тумысынан әнші халық екені әмбеге аян. Олай дейтініміз, қазақ баласының тілінің ерте шығып, өнерге үйір болуының бір ұшы осы бесік жырында жатыр.

 

Бесік жырының маңызы

Бесік жыры арқылы баланың тілі ерте шығатынына бүгінде мән бермейміз. Бесік жырын тыңдап өскен баланың есте сақтау қабілеті жақсы жетілетініне көңіл аудармаймыз. Бүгінгі ұрпақ шешендігінен, әншілігінен, ақындығынан, сабырлылығынан, парасаттылығынан ажырап барады. Бұл да – алаңдатарлық жай. Біздің елде ауыздан қалмай келе жатқан аңызға бергісіз әрі біздің әулетке қатысты бір әңгіме бар. Ертеректе бір келіншек бесігінен ажырамай жүрген баласын бесікке бөлеп, әлдебір жұмыстарымен шығып кетсе керек. Отағасы да сырттағы тіршілігімен кеткен. Жолай демалмақ болып тоқтаған бір жолаушы киіз үйдің тұсына келіп: «Кім бар-ау!» – деп дыбыс берген екен. «Кіре бер» деген дауысты естіп, ішке кірген жолаушы аңтарылып тұрып қалады. Үйде бесікте ұйқысынан оянған баладан басқа жан жоқ. «Өреде ашыма бар, өзің де іш, маған да бер» деген екен бала жолаушыға. Қазақтың баласының тілі жатықтығын, ерте шыққанын байқаймыз бұдан.                                                                                                                                  Қазақта «түйе мінген қазақ төрт ауыз өлең біледі» деген сөз бар, сөйте тұра бүгінде өзге мамандық иелері ән айтса, біртүрлі тосырқап қабылдаймыз. Ән айту қазақтың қанында бар екенін айтып өттік. Ендеше, әншілік өнер қазаққа неге жат болуы керек?! Керісінше, кешегі от ауызды, орақ тілді, сөзге жүйрік бабаларымыздың бүгінгі ұрпағы тілден айырылған. Мақалдатып сөйлеген былай тұрсын, көрген оқиғасын, оқыған әңгімесін баяндап айта білмейді, әсерлеп жеткізе алмайды. Ойын толық әрі түсінікті қылып, еркін сөйлей алатын, әңгіме айта білетін балалар жоқ. Ендеше, қазақы мінезіміз бен болмысымызға қайта оралу үшін әр ана бесік жырын айтып, сәбиінің бойына сіңіріп өсіруі керек. Бесікке асыла отырып мейірлене бала емізген анадан, бесік жырын айтып отырған келіннен сұлу әйел жоқ шығар, сірә! Осыны естен шығармағанымыз жөн.

Зейнеп АХМЕТОВА

Сурет: moyapsihologiya.blogspot.com

Шәугімнің ішіне қатқан қақты қалай кетіруге болады?

Шәугімнің ішіне қатқан қақты қалай кетіруге болады?Таңертеңнен шәугімді қосып жіберіп,  су бұрқ етіп қайнаған соң ыстық шәйдан сораптап отырғанға не жетсін?! Шәй ішкенді жақсы көретін бізге ол досымыз сияқты, тым көп қолданамыз.

         Көп қайната бергендіктен шәугімнің ішіне әппақ қақ тұра бастайды. Оны кейбірі қатып, қабырғасына жабысқан судың хлоры десе, кейбірі тұз дейді. Тіпті кейде шәугімді ашып, «осыған қайнаған су таза бола ма, жоқ па» деген ойға келесің. Әрине оны тазалау үшін біраз күш керек, не пышақпен, қырғышпен тырналайсың, не шәугімді еден үстіне соққылайсың. Бұл жағдайда толық тазалануы да екіталай.

         Сіздерге шәугімнің ішінде тұрып қалған қақты тазалаудың бірнеше жолын ұсынамыз:

  1. Шәугімнің көлеміне қарай 2/3 бөлігіне суық су құямыз, үстіне 10-15 гр. (2 литрлік шәугімге) лимон қышқылын (шырыны емес) себеміз. Шәугім қабырғаларындағы қақ ажырағанша 3-4 минут қайнатамыз. Астындағы отты өшіріп, суытып қоямыз. Лас суды төгіп, тағы да таза су құйып, лимон қышқылын сеуіп, тағы бір рет қайталаймыз. Шәугім тап-таза.
  2. Егер шәугімнің ішіне қатқан қақ тым көп әрі нығыз болса, тазалауды 3 кезеңнен жүргіземіз.

Бірінші, шәугімнің 2/3 бөлігіне су құйып, 1 ас қасық ас содасын саламыз. Оны жарты сағат қайнатып, тұнба бар суды төгіп тастаймыз.  

Бұдан кейін 1 пункттегі тәртіппен тазалауды қайталаймыз. Тек лимон қышқылынан 1 ас қасық қосып, суды 5-7 минут қайнату керек.

Соңында таза суға жарты стақан сірке суын (уксус) қосып, жарты сағат қайнатамыз.

Шәугімді тазалап болған соң ішіне таза суды қайнатып, төгіп тастауды ұмытпаңыз. Бөлменің терезелерін ашып, желдетіп алғаныңыз дұрыс. Себебі, тазалау барысында қоспалардың иісі бумен ауаға таралады.

  1. Шәугімді тазалаудың басқа да түрлері бар. Ол құрамында лимон қышқылы бар  «тазалағыш құралдардың» көмегімен жүзеге асады. «Тазалағыш құралдарға» Кока-кола, Спрайт сияқты сусындар жатады. Алдымен сусынның газын шығарып, шәугімнің жартысына дейін құйып, баяу отпен қайнату керек.

Суреттер: kbtm.ru, goddees.ru