Қазіргі көзмоншақтар қолдан жасалған

Әсілі бала қолды-аяққа тұрмай шырылдап жылағанда «тіл тиді ме екен…» деп жатамыз. Кішкентай баланың өңіріне «көз өтпесін» деп көзмоншақ қадап қоятынымыз бар. Жалпы, тіл-көз деген не? Көзмоншақ қайдан шыққан? Айдар мен тұлым деген не? Кекіл жайлы не білеміз?

Қазіргі көзмоншақтар қолдан жасалған 

Көзмоншақ тіл-көзден сақтайды

Қазақ халқы – ежелден ерекше балажан халық. «Балалы үй – базар, баласыз үй – қу мазар» деп, дүниесі түгел, қызығы мол базар секілді, балалы үйдің шаттық қуанышы да, байлығы да бала екенін меңзейді. «Артымда тұяғым қалсын, шырағым сөнбесін, түтінім түтеп, әулетім жалғассын» деп армандайды. Қазақтағы өте ауыр сөз – «қубас» атану. Сондықтан төрт құбыласын түгендейтін ұрпақтың өмірге келуін құдайдан құлшынып тілеген. Баласы қанша болса да көп көрмеген. «Бір қозы туса, бір түп жусан артық шығады» деп әр бала өз несібесімен келетінін айтады. Шындығында да солай, Жаратқан иеміз ешкімді үлессіз қалдырмайды. Ырымшыл халқымыз тіпті балаларының санын бадырайтып айтпаған. Біреу сұрай қалса, «4-5 жаман қара бар ғой» деп сырғыта салған. Сұраған кісі де ары қарай қазбаламайды екен. Ұрпағының көбеюіне, өсіп-өніп жетілуіне зор мән бергендіктен болар, балаға қатысты ырым-тыйым, дәстүрлер де жетерлік. Кейбіреулерін ғана атап айтсақ, кішкентай балаға тіл-көз тимесін, сұқ өтпесін, назар түспесін деп олардың баскиіміне үкі, жыланның қураған басын, көзмоншақ қадап, тұмар тағып қоятын болған. Көпшілік бар жерге апарғанда маңдайына күйе жағады. Балаға үкі тағу бүгінде жоқ деуге болады. Ал көзмоншақты қадап жүргендерді жиі кездестіреміз. Алайда қазіргі көзмоншақтардың бәрі қолдан жасалған. Дегенмен ақ ниет, ізгі тілекпен қолданса, оның да септігі бар. Ал шынайы көзмоншақ деген кез келген жерде жататын, оңай табылатын зат емес. Оны дария мен өзен-көлдердің жаға-жиегінен іздейді. Толқын ұрып шайып, жып-жылтыр болған кішкентай домалақ қарасұр немесе қара тастың бірнеше жерінде ақ дақтары болады. Мұндай тас адам көзінің ағы мен қарасының нышанындай болғандықтан былайғы тастардан өзгешеленіп, тылсымдау көрінеді екен. Сол ерекше тасты зергерлер шеберлікпен әдемілеп теседі де, ұл балалардың баскиіміне немесе киімінің өңіріне қадап қояды. Ал қыздардың көзмоншағын көбінесе күміске бекітіп, бұралмалы бау жасап сәндейтін болған.

Қазіргі көзмоншақтар қолдан жасалған

Жас балаларға қатысты «көз тию», «тіл тию», «сұқ өту», «аш кіру» деген сөздер негізсіз шықпаған. Әр адамның бойында әртүрлі деңгейде биоөріс, көзінде от болады. Қазіргі тілмен айтсақ, энергия, аура бар. Адамдар сәбиге ешқандай жамандық ойламаса да, көзіндегі назар күші балаға беріліп, кішкентай бала  оны көтере алмай, ауырып қалады. Қызуы көтеріледі, іші өтеді, құсады, жылап жүдей береді дегендей, балаға ауырлық түседі. Тәжірибелі әжелер мұндайда не болғанын бірден түсініп, баланы таза сумен ұшықтайды, тұзбен аштайды, адыраспан мен арша түтіндетіп аластайды. Қазір осындай ем-домды халық емшілері қайта жаңғыртып қолданып жүр. Бір таңғаларлығы, осындай ырымдардан кейін бала бірден жеңілденеді, Әжелеріміз немерелерінің маңдайына күйені де білгендіктен жаққан. Өйткені адамның көзі бірден балаға емес, маңдайындағы күйеге түседі де, көз өту қаупі әлсірейді. Үлкен аталар мен әжелер сәбиге өте еміреніп қарауға тыйым салған. Өздері немерелерін қанша елжіреп жақсы көрсе де, «ой, жаман, сұрың бар болсын…» деп еркелетіп жатады. Алты алаштың ардақтысы болған менің қайын атамның көзінің отты әрі жанарының тым өткір болғанын жұрт біледі, аңыз етіп айтады. Атам марқұм ешқашан балаларды сүймейтін, көзіне тура қарамайтын. Өте бір еркелеткенде «жақсы бала екен ғой өзі, адам бол» деп арқасынан қағып не басынан сипайтын. Тіпті өзінің жалғыз немересі Ержанды сүйген емес, тек маңдайынан иіскеп, бауырына қысып қана қоятын. Бұл атаның жас балаларды ұнатпағандығынан немесе қаталдығынан емес, «ауыртып алармын, зияным тимесін» деген аталық парасаты екен. Әлі күнге дейін ел ішінде үлкен кісілердің балалардың қолынан сүйіп, маңдайын иіскеп өз көңіл-ниетін білдіру сақталған. Осы күні кішкентай балаларын көтеріп базар аралап жүрген жас келіндерді көргенде жүрегім сыздап кетеді. Олар тым болмаса сақтану шарасын, ырымын жасамай, бейқам жүреді. Әсіресе Алматының «барахолкасы» мен көк базарында кім жоқ дейсіз?! Ондай жерлерде алуан ниетті, сан түрлі мінез-құлықты, неше түрлі биоөрісті пенделер бар емес пе?! Адамдар көп жиналған жерге баламен барғанда немесе базар аралағанда балаңыз ешқашан баскиімсіз жүрмегені дұрыс. Содан кейін жоғарыдағыдай орындарға барып келген соң, шаршады деп ұйықтата салмай, міндетті түрде суға түсіріп, жуындырып алған жөн. Әртүрлі себептермен шомылдыру мүмкіндігі болмаса, тым құрығанда беті-қолын жуыңыз. «Таза болсаң судай бол, бәрін жуып кетірген» деп халқымыз тегін айтпаған. Тіршіліктің төрт негізінің (ауа, су, от, топырақ) бірі саналатын судың қасиетін тәптіштеп айтпасақ та түсінікті…

 Зейнеп АХМЕТОВА

Суреттер: Интернеттен алынды

Күйеу таңдаудағы 10 ереже

Әрбір бойжеткен үшін бала сүйіп, күйеуге шығу – өмірдегі басты мақсаттардың бірі. Ерте кезеңдердегі қызына ата-ана жұбай таңдаңдап, кіммен құда болатынын шешіп қоятын дәстүрлер түбегейлі жоғалған. Әр ару өз тағдырын өзі таңдай алады. Сезімге беріліп, ғашықтықтың көзсіз соқырлығымен таңдау жасауда қателесіп кететін құрбыларымыз да аз емес. Махаббат – ғажайып сезім, алайда, неке – алдағы тіршілігің мен өміріңнің кепілі.

Күйеу таңдаудағы 10 ереже

Таңдаған күйеуіңіз әке ретінде де, жұбай ретінде де көңіліңізден шығып, өміріңізді жайнату үшін біздің бірнеше кеңеске назар аударыңыз.

Сізге жүрегі мен қолын ұсынып жүрген жігіт бар делік. Сіздің оған деген сезіміңіз бен қызығушылығыңыз ерекше. Егер болашақта отбасыңыз берік, шаңырағыңыз нық болсын десеңіз, ол жігітті біраз сынақтан өткізіп, жан-жақты байқаңыз. Бір ғана сезіммен ұзаққа бара алмасыңыз анық, отбасында сезіммен қатар өзара түсіністік, құрмет үстемдік етуі қажет.

Сонымен екінші жартыңызды таңдауда есте ұстаңыз:

 1. Отбасына назар аударыңыз

Бәріміз де жастайымыздан ата-анамыздың тәрбиесімен қоса, олардың жеке қасиеттерін сіңіріп өсеміз. Көңіліңіз ауған жігітті жақынырақ танығыңыз келсе, оның отбасымен танысыңыз. Оның туыстарының өзара қарым-қатынасына қарап, болашақ отбасыңыздағы арақатынас моделін көре аласыз. Үлкенге құрмет, жаны ашу, әйелді сыйлау сияқты тағы да басқа әдеттер бауырларынан, ата-анасынан көрініп тұрса, сіз таңдаған жігіт – болашақ жұбайыңыз ретінде сай келетін жігіт болады.

 2. Әлеуметтік дәрежелеріңізді салыстырыңыз

Ия, қазіргі заманда ақбоз атты да, ханзаданы да, патшалықтың жасауын да алуға болады. Алайда, әлеуметтік дәреже екі жақтан да тең болмаса, арты ажырасумен аяқталу ықтималдығы бар. Әлеуметтік теңсіздік болса, бір тарап екінші тараптан кем түскені іштей ұялады, қысылады. Әңгіме тек материалдық жағдайында ғана емес, рухани байлақ пен діни тұрғысындағы теңсіздік те қатынасты қиындата түседі. Сондықтан әлеуметтік дәрежесі тең жанды іздеңіз.

 3. Балаларға көзқарасы

Барлық әйелге ұрпағын өзімен тең дәрежедегі жауапкершілікпен өсіретін еркек керек. Бірақ, оны бала болмай жатып қалай байқауға болады? Бұл турасында тіпті кей жігіттер ойын ашылып та айта алмайды. Алайда, кенже інісіне немесе ағасының бүлдіршініне қарауы, оны ойнатуы кішкентайларға деген жылылығын, балажандығын білдіріп-ақ тұрады. Бұл сынақты жүргізуде бүлдіршіндер табылмай қалса, құрбыңыздың көмегімен балақайлардың шулы мейрамына бірге барып көріңіздер.

Күйеу таңдаудағы 10 ереже

 4. Генетикалық сәйкестік

Бұл тәсілге астыртын саясатпен кірісу керек :). Жігітіңізбен араңыз тым тығыз болып, бір-біріңізден сыр жасырмайтындай күйге жеткенде сүйіктіңіздің не туыстарының созылмалы ауруы бар ма, өзі жиі ауыра ма (иммунитетін білесіз), спортпен шұғылдана ма сұрап алыңыз. Денінің сап-сау екенін айтып, мақтана қоймаса да, өз денсаулығын күту – жауапкершілігінің молдығын білдіреді.

 5. Үй шаруасында икемділігі мен қызығушылығының сәйкестігі

Егер жігітіңізге демалыс кездері жылы үйде, телевизор алдында жатқан ұнайтын болса, сізге арқаңызға сөмке асып, тауға шыққан ұнауы мүмкін. Бұл жағдайда екеуіңіз екі бөлек уақыт өткізуге тура келеді. Жар таңдағанда қызығушылық танытқан істеріңіздің толықтай бірдей болуы шарт емес, бірнеше іске бір пікірде болсаңыздар, жетіп жатыр. Осылай сіздер уақытты бірге көңілді өткізе аласыздар, сонымен қатар басқа достарыңызды да жоғалтпайсыздар. Үй шаруасында қандай екенін сырттай бақылау маңызды. Бір-екі істі тындырып беруді өтініп көріңіз.

Күйеу таңдаудағы 10 ереже

 6. Сексуалды темперамент

Жыныстық тәжірбиесі мол еркек болса, алған жарына төсек қатынасында керемет күй сыйлай алады. Жеке өмірлерінде бір-бірінсіз күн кеше алмайтын болса, қалған қиындықтардан оңай өтуге болады. Сондықтан, жігітіңіздің жыныстық қатынас тақырыбында көп оқып, көп білгенін, алдын ала дайындық болғанын қалайтыныңызды астыртын жеткізіп көріңіз.

 7. Ақша ұстауы

Ер жігіттің ақшаға деген қатынасы оның мінезі туралы көп нәрсе айта алады. Әрине, сүйіктісін қымбат ресторандарға апарып, сыйлағаны жақсы. Алайда, отағасы ретінде ақшаға жауапты және үнемшіл болуы керек. Ақырын ғана байқап көріңіз:

  • Сауда жасаған соң чектерін сақтай ма (өз-өзіне есеп беруі мүмкін)?
  • Тауар таңдарда бағасын салыстыра ма?
  • Кіріс-шығысқа кететін қаражатын жоспарлап жүре ме?
  • Артық ақша жинай ма?
  • Жақындарына қаражат бөле ме?

 8. Өмірге көзқарасы

Толыққанды шешім қабылдамастан бұрын болашақ күйеуіңіздің өмірде не қалайтынын біліп алыңыз. Болашаққа жоспарын сұраңыз, неге қол жеткізсі келеді, тұлға ретінде қай салада қалыптасқысы келеді. Ол үшін отбасын құру қаншалықты маңызды? Оның пікірі мен сіздің пікіріңіз сейкес келіп жатса, бас тоғыстыруға әбден болады. Ал егер керісінше болса, ол жігітті өзі қалаған өмірді сүруіне мүмкіндік беріп, отбасын құруды жоспарламағаныңыз жөн.

 9. Достары

«Маған досыңды көрсетші, сенің кім екеніңді айтайын». Ол сізді достарымен таныстырды ма? Жігітіңіздің отбасына байыппен қарағандай, достарына да анықтап назар аударыңыз. Олар кімдер? Өңшең бойдақтар ма әлде үйленгендер ме? Бастары қосылып, немен айналысады? Бір-біріне көмектеседі ме? Достары сізге құрметпен қарайды ма? Әр әрекетінен ой түйіңіз!

Күйеу таңдаудағы 10 ереже

 10.  Өзіңіз

Оның қасында тұрғаныңызда қандай сезімде болатыныңызды біліп алмай, сәтті таңдау жасаймын деп ойламаңыз. Оның жанында өзіңізді қауіпсіз, қуанышты әрі жайлы сезінсеңіз, жігіттің өмірлік жарыңыз болуға мүмкіндігі бар. Осы соңғы тармақта айтылғандар дұрыс болмаса, қалған тоғызын жоққа шығарады.

Жақсы, тәрбиелі, өмірде өз орнын қалыптастырып үлгерген күйеулер жерде шашылып жатпасы анық. Дегенмен, ойша керемет жігіттің портретін жасап алып, сондай жан кездескенше сарғая күтудің қажеті жоқ. Өйткені, кемшілік бәрінде бар, идеалды адам болған емес.

Күйеу таңдаудағы 10 ереже

Жоғарыда айтылғандарды есте сақтаңыз, өз-өзіңізге қараңыз, сонда бәрі жақсы болады. әр қыздың өзіне сай күйеуі болады 🙂 

 Суреттер: Интернеттен алынды

Қызғаныштан қалай арылуға болады?

Қызғаныштан қалай арылуға болады?
Күйеуіңіз жұмыстан кешірек келіп, жаңа көмекші қыздың пайда болғанын айтып, онымен әңгімесі тез жарасып кеткенін сөз қыла ма?

Немесе, жігітіңіз сіздің құрбыңызбен жақсы достасып кетті ме?

Мұндай жағдайда белгісіздік пен шарасыздық бір уақытта алқымыңыздан алып, тыныштығыңызды кетіріп жатыр. Сүйіктіңізді біреу алып кетердей күйдесіз. Бұл – қызғаныш.

         Қызғаныш көре алмаушылыққа кішкене ұқсайды. Бұл – біреуде бар нәрсе өзіңізде жоқ болғанда қинайтын ыза мен өне бойдағы олқылықтың қосындысы. Әдетте көре алмаушылық пен қызғаныш өз-өзін төмен бағалауға, өз-өзін жек көруге алып келеді. Бұл құбылыстардан ешкім сақтана алмайды. Күндердің күнінде сізден де әдемі, сізден де ақылды біреу табылады, сонда осы сезімді бастан кешуіңіз бек мүмкін. Ол үшін ұялудың да қажеті жоқ, бәріміз тірі жанбыз. Тек қана дер кезінде тоқтата білу керек.

Қызғаныштан қалай құтылуға болады?

         Біз неге қызғанамыз осы? Жеке өмірді қызғаныштың ықпалынан ғана күл-талқан етіп жататындар қаншама. Сондықтан, өзіңізді «қызғаншақпын» деп ойласаңыз, біз ұсынатын бірнеше кеңеске құлақ асыңыз.

         Көре алмаушылық пен қызғаныштың ең басты зияны – адам өз өмірін бақылауда ұстай алмауы. Көпшілігі өзгенің әрекетін ойлап жүріп, өзіне назар аударуды ұмытады. Әрине қызғану арқылы сырт келбетіңізге көңіл бөліп, жаңа іспен айналысуды бастап, өз бағасын арттырып жататын жандар бар, бірақ, тым аз.

Сізге жағымсыз қасиеттен құтылудың бірнеше жолын ұсынып отырмыз.

  1. 1.     Бірінші кезекте, өз сезімдерін анықтап алу

Қызғанасыз, қызғанып тұрып, оны мойындамайсыз. Осылай көңіліңіздің тыныштығын бұзып, түсініксіз күйге түсесіз. Өз-өзіңізге іштей қызғанатыныңызды мойындаңыз. Бұл – қызғаныштан арылудың алғашқы қадамы.

  1. 2.     Қызғанышыңыздың себебін табыңыз

Әріптесіңіз өз жұмысынан ләззат алып, қызметі жоғарылап жатқанын көрсеңіз, іштей қызғанып қаларыңыз сөзсіз. Ондайда неліктен қызғанатыныңды түсінуге тырысыңыз. Мүмкін ол өз ісінің шебері болар?! Дәл солай күйеуіңізді не сүйіктіңізді неге қызғанатыныңыздың себебін түсінуге тырысыңыз. Күйеуіңізбен қызғанышыңыз жайлы ашық сөйлесіп көріңіз. Арты жанжалға ұласпауын қатты қадағалаңыз. Бұлай сырласу бір-біріңізді жақындастыра түседі.

  1. 3.     Болжамдарыңызға күмән келтіріңіз

Қызғанышыңыз қиялыңызды шарықтатып, күйеуіңізді бір қызбен «қолтықтастырып» қоятын болар? Немесе «мені тастап, басқаға кетеді» деген азғын ойлар маза бермей ме? Өз болжамдарыңызға бөгет қойыңыз. Ойға алған нәрсеңіздің жүзеге асатынын білетін боларсыз?! Сондықтан, ойыңызбен жамандық шақырмай, тек жақсы тұстарды ойлаңыз. Күйеуіңіз жұмысынан кешіксе, «басқа әйелге кетті» деп емес, «бір досын кездестіріп, сонымен жүрген болар» деп неге ойламасқа?!

  1. 4.     Шешім қабылдауға асықпаңыз

Құрбыңыз сүйіктіңізді басқа қызбен көргенін айтты ма? Ашуға булығып тұрған күйде арадағы қатынасты талқандауға асықпаңыз. Мүмкін құрбыңыз әдейі айтқан болар? Ол дос кейпіндегі дұшпаныңыз болар? Ол сіздердің махаббаттарыңыздың талқандалуын көздеген болар?

Оқиға орын алған уақытта бұрылыңыз да, кетіп қалыңыз не жалғыз қалыңыз. Оқиға суынған соң бәрі анықталады. Тіпті құрығанда, ертесіне өкініп отыратын іс істеуден аман қаласыз.

  1. 5.     Қызғанбаңыз, сүйсініңіз

Қызғаныш әдетте бір адамның бойынан өзіңде жоқ қасиетті не қылықты көрген кезде пайда болады. Өз қызғанышыңызды өзіңізді қамшылап отыратын құрал ретінде қолданыңыз. Қызғаныш тудырған адамның бойындағы қасиеттерді өзіңізде дамытуды қолға алыңыз. Көршіңіз сияқты арық, әдемі болуды қаласаңыз, спортпен шұғылданып, салмағыңызды ретке келтіріңіз. Сүйіктіңіз көз салды деген жанды да бақылап көріңіз. Мүмкін ол тазалыққа құмар адам болар, мүмкін ол өзін күтіп ұстайтын жан шығар. Адамның істегенін адам істейді, сіздің қолыңыздан да келетін дүние.

Кез келген адам бойының жақсы жақтарын өзіңізде ұлғайтыңыз. Қысылмай, қалай үйренгенін сұраңыз, кеңес алыңыз. Ойша қарсыласыңыз болған адамды кеңесшіңізге не «ұстазыңызға» айналдырыңыз.

Қызғаныш сезімдері бойыңызды билеп алса, оған себеп бар ма, жоқ па, соны анықтау керек. Ұнамсыз сезім – қызғаныштың пайдаңызға қызмет етуін бақылаңыз. Күдіктенген кейбір мәселелер рас боп шықса, еш қамықпаңыз. Бастысы – өзіңізге деген құрметтің жоғалып кетпегені.

Сурет: mirsovetov.ru

Есте жүрер ережелер

Есте жүрер ережелер
Өз мүсінінің сұлу болғанын қалайтын арулардың еске сақтар ережелері:

  1. Қарынға жиналған май сол жердің бұлшықеттеріне жасалған пресстен кетпейді. Пресс болады, бірақ, майдың астында қалып қояды. Сол себепті пресс жасаған сайын, қарныңыздағы май ұлғая береді. Май кетсін десеңіз, ішіңізді үнемі тартып, бұлшықеттеріне күш түсіріп жүріңіз.
  2. Аяғыңызды көтеріп, сермеу – бөксеңізге, аяқтарыңызды созу – балтырыңызға, жаяу жүру – буындарыңызға өте пайдалы.
  3. Таңертең аш қарынға 2 стақан суға лимон тамшыларын қосып, ішіп алыңыз. Ағзаңыздың асты дұрыс қорытуына көмектеседі. Сонымен қатар көк алма тойып тұрғанда тамақты басуға көмектеседі.
  4. Таңертең аш қарынға су ішкен соң 10-15 минуттан кейін таңғы асты ішіңіз. Ұйқыңызды тез ашып, күні бойы энергияңыз мол болсын десеңіз, таңғы асыңыз тойымды және құнарлы болу керек.
  5. Тамақтанып болған соң 40 минуттай сұйықтық ішпеңіз. Тамаққа су не сұйықтық араласса, ол астың қорытылуын баяулатып, асқазаныңызды созып жібереді және ауырлық пайда болады.
  6. Жиі-жиі, бірақ аз-аздан тамақтану керек. Ағзада дұрыс зат алмасу үшін адам күніне әр 3 сағат сайын 5 рет тамақтану керек. Тамақтану уақыты тұрақты болса, ағза соған үйреніп қалады.
  7. Моншалар мен сауналар денедегі майды кетірмейді, ағзадағы артық суды шығарады, моншадан шыққанда қатты шөлдейтініміз де сондықтан. Алайда, ол су 2 сағаттан соң қайта жиналады.
  8. Алтыдан кейін тамақтанбау керек деген – қалып қана. Ұйықтар алдында 3-4 сағат бұрын тамақтансаңыз да жетіп жатыр.
  9. Түстен кейін сағат 16-00дан бастап белокты тамақтар жеген дұрыс. Түстен кейін асқазанға түскен көмірсулар (ұннан жасалған тағамдар, тәттілер, картоп, т.б.) майға айналады.
  10. Тамақты асықпай шайнау керек. Зат алмасу жақсы болады. Кейде адамдар көп жесе де, неге толып кетпейді деп ойлайсыз ба?  Олардың ағзасында зат алмасу белсенді.
  11. Адам тамақтанып болып, 20 минут өткеннен кейін ғана тойғанын сезінеді екен. Ал енді ойлаңыз, тойғанша тамақ жесеңіз, 20 минуттың ішінде ішіңізге қанша мөлшерда тамақ кетеді?!
  12. Өзіңізді қинасаңыз да, тік отырып, теледидар/компьютерге қарамай тамақтаныңыз. Дастархандағы барлық приборларды қолдануды әдетке айналдырыңыз. Алдыңызда жігіт отырғандай сезініп, дастархан басында ұқыпты болыңыз.
  13. Компьютердің алдында ұзақ отыратын болсаңыз, әр 10 минут сайын орныңыздан тұрып, отырып тұрып, кішкене жүріп, ары-бері созылып, денеңізді шынықтырып тұрыңыз.
  14. Қарныңыз ашса, ас үйге жүгіре салмай, далаға шығып, серуендеңіз, дүкен аралаңыз.
Есте жүрер ережелер

 Суреттер: dozor.com

Қауыннан тосап жасап көріңіз

Иісі аңқыған қауынның дәміне тек жазда ғана емес, қыста да тамсануға болады. Ол үшін уақытыңызды қиып, төмендегі тосапты жасап алсаңыз болғаны. Жазда жабылған банкілердің рахатын қыста көреріңіз анық. Бұл тосапты тәтті бәліш және құймақтың жанына қосып, қонағыңызға ұялмай ұсына аласыз.

Қауыннан тосап жасап көріңіз

Қажетті заттар:

-қауын – 1 кг;

-қант – 1,2 кг;

-су – жарты литр;

-ванилин – 5 гр;

-лимон қышқылы – 3 г.

Қауыннан тосап жасап көріңіз

1. Тосап дайындау үшін қатты пісіп кетпеген, қатқылдау қауынды таңдаңыз. Қауынның сыртын жуып, сүртіп, құрғатыңыз. Қауынды қабығы мен дәндерінен тазартып, шамамен 2-3 сантиметр болатындай төртбұрышты бөліктерге бөліп, тураңыз.

Қауыннан тосап жасап көріңіз

2. Көлемі екі литрлік кастрюлдің (қажетті мөлшерді таңдаңыз) жартысына су құйып, қайнатыңыз. Қайнаған суға туралған қауынды салып, 5-6 минут қайнатыңыз. Қайнаған соң қауынның үстінен мұздай су құйып, 3-4 минутқа қалдырыңыз. Одан кейін қауынды сүзіп алып, суын сорғытып қойыңыз.

Қауыннан тосап жасап көріңіз

3. Қауынның суы сорғып болғанша, сиропты дайындап алыңыз. Ыдысқа жарты литр су құйып, қайнатыңыз. Қайнап тұрған суға себелеп отырып, қант салыңыз. Үнемі араластырып отыруды ұмытпаңыз. Сиропты 10-15 минут қайнату керек.

Қауыннан тосап жасап көріңіз

4. Үлкенірек ыдысқа кеуіп қалды-ау деген қауын кесектерін салып, үстінен дайындап алған сироптың жартысын құйыңыз. Отты ақырын басып, араластыра отырып, 6-7 минут қайнату керек. Қайнап болғаннан кейін ыдысты оттан түсіріп, бетін қақпағымен жауып, 7-8 сағатқа қойып қойыңыз. Ол уақытта қауын қантты сіңіреді.

Қауыннан тосап жасап көріңіз

5. 7-8 сағат уақыт өткен соң кастрюлді тағы да бәсең отқа қойып, үстіне сироптың қалған жартысының жартысын құйыңыз. Қайнаған соң араластыра отырып, отта 9-10 минут ұстаңыз. Одан кейін тосапты оттан түсіріп, 9-10 сағатқа тұндырып қою керек.

Қауыннан тосап жасап көріңіз

6. Бәрі біткен соң тосапты тағы да баяу отқа қойып, қалған сироптың барлығын қосыңыз. Қоспа қайнаған соң ванилин мен лимон қышқылын қосып, тағы да 15-20 минут қайнатыңыз. Қауын кесектері езіліп, сұйық тосап болғаннан кейін стерилденген банкілерге құйып, жауып алыңыз. Қысқы бір тағам дайын.

 

Ірімшік бауырсағы – дәмді және тез

Бұл тағам түрі дәмді және өте тез жасалады. Әсіресе оразада сәресіге не ауыз ашар уақытқа туралап, лезде пісіре аласыз.

Құрамы:

200-250 гр.ірімшік (майлылығы 9-18%);

1 жұмыртқа;

3 ас қасық қант;

жарты шәй қасық қамыр қопсытқыш (разлыхлитель);

100 грамм ұн (қажет болса, аздап тағы қосыға болады);

бір шымшым тұз;

қуыру үшін өсімдік майы.

Ірімшік бауырсағы - дәмді және тез

Ірімшік, қант, жұмыртқа үшеуін араластырамыз.

Ірімшік бауырсағы - дәмді және тез

Қамыр қопсытқыш пен тұз қосамыз.Дайын болған қоспалардың үстінен ұнды ақырын сеуіп және араластыра отырып, қамыр илейміз. Ол қолға кішкене жабысып тұру керек.

Ірімшік бауырсағы - дәмді және тез

Қамырды 4 бөлікке бөліп, әрқайсысын дөңгелектеп, қалыңдығы 3,5 см болатындай етіп созамыз. Оні кішкентай бөліктерге бөлеміз.

Ірімшік бауырсағы - дәмді және тез

Қазанды отқа қойып, өсімдік майын қыздырамыз. Майдың мөлшері ішінде бауырсақтар жүзетіндей болу керек. Май қызды-ау дегенде қамырды салып, қызарғанша қуырамыз.

Ірімшік бауырсағы - дәмді және тез

Үстінен қант ұнтағын сеуіп, ыстық күйінде де, салқын күйінде де дастарханға қоя аласыз.

Ірімшік бауырсағы - дәмді және тез

Астарыңыз дәмді болсын!

Сүндетке отырғаның – иманды болғаның…

сүндет той

Құрсақтой, шілдехана, бесіктой, қырқынан шығару, тұсаукесер деген сияқты бала өміріне қатысты тойлардың маңызы мен ерекшелігі жайлы сайттың «Дәстүрдің озығы бар…» бөлімінде айтып өттік. «Енді ұл баланың өміріндегі үлкен бір белес – сүндет жайлы, сүндеттой жайлы не білеміз, бүгінде сүндеттой қалай жасалып жүр» – осы жайлы сөз қозғамақпыз. Сонымен…

Сүндеттойдың ерекшелігі

Қазақ – титімдей жақсылығын жария етіп, қуанышын елге жайып жүретін, әрбір қуанышында шашуын шашып, тойлап жүретін халық әрі қашанда бір-біріне көңіл сыйлап, жақсылық тілеп жүреді. Қазақ халқының жан-жаққа ат шаптырып, хабар беріп жасайтын  атаулы тойларының бірі – сүндеттой. Сүндеттойға бүкіл ағайын-туған, нағашы-жиен, жекжат-жұрағат, дос-жаранның барлығы шақырылады. Бұрынырақта нағашы жұртына, құдаларға, ағайындарға, достарға дегендей, әрқайсысына арналып жеке үй тігілетін болған. Қонақтарды күтетін адамдар да белгіленетін. Осы күні ат шаптырылған, бәйге ұйымдастырылған, жамбы атқан, палуан күрестірген, теңге алған. Балаға арналатындықтан тай жарыс, құнан жарыс өткізілген. Баланы сүндетке отырғызып, қуанышын елмен бөлісу ата-ананың парызы болып есептеледі. Ал сүндеттой жасау – көзі тірі ата-әженің парызы, яғни ата-әже «немеремді сүндеттеп жатырмын» деп осы тойды өз аттарынан жасайды.

Ашамайлы атқа міндің,
Мұсылмандық таққа міндің,
Сүндетке отырғаның – иманды болғаның.
Тойын тойлап, думанды болғаның, – деп баланың көңілін өсіріп, дәрежесін көтеріп бағады.

Тілек сайтынан

Баланың өзі де кішкентайынан той-томалақты көріп өскендіктен, өзінің де сондай бір белестен өтетінін білгендіктен бұған психологиялық тұрғыдан дайын болады. Сонда да атасы мен әжесі ұл баланы «сен азамат боласың, жігіт боласың» деп құлағына сіңіріп өсірген. Әр жерде әртүрлі, тіпті өрескелдеу айтып жүргендер бар, бірақ бұрынырақта текті ата-әжелер балаға сүндеттеуді «сен сұлуланасың» деп жеткізген екен.

сүндет той

Кез келген ұл баланың арманы – жігіт болу, азамат болу, сол себепті ол да іштей бұл күнді күтеді, асығады. Осы күні балаға бастан-аяқ жаңа киім кидіреді. Екі иығына үкі қадайтын болған. Содан кейін өзінің ашамайлы бәсірелі тайына мінгізген, ал оның атына қоржын салған. Қасына сәнді киінген 1-2 бозбаланы ілестіріп, ағайын-туғанға тойдың қуанышын жеткізуге жіберетін болған.

Сүндеттойдың басқа тойлардан ерекшелігі

Тойға сүндеттелетін баланың өзі шақыратындығында. Тіпті жолаушы барып та шақырып келген. Себебі біреу арқылы айта салғанға «пәленше келіп айтып кетті», «біреуден айтып жіберіпті» деп шақырылған жақ кәдімгідей ренжіп қалған. Өйткені бұл – баланың есейгендігінің белгісі. Өз тойына шақырып келген балаға барған жерінде шашу шашады. Атының жалына орамал, шүберек байлап, қоржынына тәтті салған. Сыйлығын беріп жіберген. Ол бала ауылына келгенде «бізді де осы күнге жеткізсін» деген ниетпен елдің салған шашуынан барлығы бөлісіп алады екен.

Ал тойға келген туған-туыстар, жекжат-жұрағаттар балаға міндетті түрде сый алып келген. Тіпті кейбір туыстары бала тойға шақырып барған кезде-ақ атаған малын жетектетіп жіберген. Қазақта бала үшін нағашы жұртының орны бөлек. Баланың нағашы жұртынан,  бір жерде – «қырық серкеш», енді бірі – «қырық шұбар тай» дейді, яғни жиеннің нағашысынан алатын үлесі болады. Нағашы жұрты жиенінің сүндетке отыруына орай, ертеңгі күні төлі өсетіндей етіп, осы үлестің бір бөлігін – малын айдап келген. Оны өздеріне міндет әрі үлкен дәреже санаған.

Баланың, анығы ер-азаматтың ауқатты болуы осылай өзіне тиесілі жеке мал басының жиналуынан басталады. Бала ержеткенше осы малының басы көбейіп, өсе береді, оған тиіспеген. Ол кездегі байлар мен кедейлерді салыстыруға болмас, бірақ кедейдің баласына да «көңілі ортайып қалмасын», «еңсесі түспесін, өзгелерден өзін қор санамасын» деп бәсіресін беріп, сыйлықтарын берген.

Шамалары келгенше алдына мал салған. Өйткені қазақтар біріне-бірі қолғабыс жасаған, соны мәртебе санаған. Қалай болғанда да, бала сүндеттойында үлкен сыйға, құрметке ие болған. Кейде баланы сүндеттеп қойып, тойын ыңғайлы кезге қалдырады. Біз кіші немеремізді сүндетке отырғызғанымызбен, бүкіл қазақ халқы атап өткелі отырған атаның мерейтойына байланысты сүндеттойын әлі жасамадық. Атаның тойымен қабаттастырғымыз келмеді, әр тойды жеке өткізгенге не жетсін…

Белсендірілген көмір (активированный уголь) арықтауға көмектеседі

Белсендірілген көмір (активированный уголь) арықтауға көмектеседі

Толық жандар өз мүсінін қалыпқа келтіру үшін белсендірілген көмірді бұрыннан пайдаланған екен. Кейін ұмыт қалған. Енді міне оның тұрмыста да, медицинада да пайдалы екенін сөз қылмақпыз.

Бұл дәрі қазіргі таңда асқазан ауруларына пайдалы әрі арықтауға көмектесетін қасиеті жағынан танымал болып тұр. Онымен токсикоз, гепатит, ұшыну, улану, ішек жолдарының бұзылуын емдейді. Сонымен қатар, басқа химиялық дәрілерге қарағанда оның құрамы  экологиялық жағынан таза болып табылады.

Белсендірілген көмір арқылы арықтаудың сан алуан түрі бар. Біз сіздерге екі түрін ғана айтып өтпекпіз.

Біріншісі: белсендірілген көмірді аздан бастап, уақыт өткен сайын көбейтіп ішіп отыру керек. Ең көп дегенде – салмағыңыздың 10 килосына 1 таблеткадан ішесіз. Дәріні күнінен бір рет қана қабылдау керек, таңғы астың алдында ішсеңіз, тіптен жақсы.

Екінші әдіс: күніне 3 рет 3 дана дәріні тамақ алдында 1 сағат бұрын ішу қажет.

Дәрі қабылдау уақыты 10 күннен кем болмауы керек. Одан кейін үзіліс жасап, бір аптадан соң қайта жалғастыруға болады.

Белсендірілген көмір (активированный уголь) арықтауға көмектеседі

Белсендірілген көмір үгітілгіш келеді. Ол ағзадағы улы, қажетсіз заттарды, дәрі-дәрмек қалдықтарын, денедегі артық суды шығарып, қалыпты жұмыс жасауын реттейді.

Арықтауға тез көмектесетін белсендірілген көмірдің зиянды жақтары бар екенін де ескере кеткен жөн. Оны арықтататын құрал деп емес, ағзаны тазалағыш құрал деп қабылдаған дұрыс. Демек, ол денедегі қажетсіз заттармен қоса, пайдалы дәрумендер мен микроэлементтерді де шығарады деген сөз. Сондықтан ағзаны тазалау барысында қосымша дәрумендерді қоса қабылдаған абзал.

Тағы айта кететін жайт, белсендірілген көмір көп қолданғаннан кейін созылмалы іш қатудың себепкері де болады. Ол денедегі суды шығарса, ішек жолдары нәжісті баяу шығарады да, қиындықтар туады.

Белсендірілген көмірді артық салмақтан арылудың жолы деп түсінгеннен гөрі, арықтаудың басқа амалдарына қосымша ретінде пайдаланыңыз.

Қандай жағдай болмасын, көмір арқылы арықтауға шешім қабылдамай тұрып, дәрігерден кеңес алыңыз.

Суреттер: dieta-vot.ru

Ана парасатты болса, әже данышпан болады

Ана парасатты болса, әже данышпан болады

Бүгінгі қыздарға кесте тіктіріп, шұлық тоқыта алмаймыз. Өздеріне ұнаған матадан «қалаған үлгіде көйлек тігіп ал» деп мәжбүрлеу де мүмкін емес. Барлығы сатылады. Барлығы дайын. Өз басым күні бүгінге дейін шаршаған сәтте бір мезгіл кесте тіккенді жақсы көрем. Кестенің өрнегіне қарағанда адам бөтен ой ойламайды. Ойыңнан өрнек салып отырғанда тек соның әдемі болып шығуына көңіл бөлесің. Есіме түскен мына оқиғаны айта кетейін. 1974 жылы атаның туған күніне арнап әдемі екі жастыққап кестеледім. Әлі күнге дейін сақтаулы. Ата жастыққапты көргенде: «Мені ұзататын қыз құсап… Мынауың не?» – деді ашуланып. «Ата, кешіріңіз, мен мұны өз қолыммен сізге арнап тіктім», – дедім мен. Сонда барып атаның жүзі жылыды, әйтпесе лақтырып жіберер ме еді… «Қарай гөр, тура машинамен тіккендей», – деп еді сонда өз қолыммен тіккен еңбегімді бағалап. Қолдан істелген нәрсе бөлек болады. Бертінде екі немереме арнайы төркөрпе жасадым. Оны ана жер, мына жерден теберікке бергеннен жиналған маталардан құрадым. Ондай теберікке берілген бір жапырақ матаны біреуге бере алмайсың, қалай болса солай тастауға болмайды, мейілінше қажетке жаратқан жақсы. Төркөрпені тігіп жатқанымды көргенде «жұмыс істемегендіктен ерігіп тігесің ғой, әйтпесе бұл күнде не керектің бәрі дүкенде толып тұр» дегендер де болды. Өкініштісі, менің мұны мүлде басқа мақсатпен тіккенімді олар түсінбеді. Біріншіден, бұл – талай үлкен кісілердің теберігі, Құран оқылған жерден келген қыжымдар, пүліштер. Екіншіден, мен соны өз қолыммен тігіп отырмын. Ертеңгі күні мен өмірден өткен кезде Анарым (келіні) әжелерінің немерелеріне өз қолымен тіккенін айтып, мұны келіндеріне табыстайды. Қазақтың кез келген қолөнері атадан балаға, ұрпақтан ұрпаққа осылай жеткен жоқ па?! Өзіміздің қолөнерімізді осылай дамытып, түрлендіріп мұра етіп қалдырмадық па?! Әңгімемізді кішкентай қыздың жетіге толғанда құлағын тесіп, үлкен өмірге бағыттайтынымыздан бастадық. Өз басым, ылғый да жастардан бір нәрсені талап етуден бұрын оларға үлкендердің алдымен өздері үйретуі керек екенін, көрсетуі керек екенін айтып келем… Ал бұдан шығатын қорытынды – қыз тәрбиелі болса, келін өнегелі болады. Келін өнегелі болса, ана парасатты болады. Ана парасатты болса, әже данышпан болады. Өмір осылай жалғасады.

Зейнеп АХМЕТОВА

Сурет: shttuchka.ru

 

Сусабынды қалай таңдайсыз?

Сусабынды қалай таңдайсыз?

Жібектей жұмсақ, толқындай тербетілген, жып-жылтыр, сау шашты қай қыз армандамасын?! Мұндай шашқа ие болу үшін арнайы күтім керек. Шаштың жылтырауы сусабынға да байланысты. Сусабынды қалай таңдау керек?

Дүкенге келіп, сөре толы түрлі-түрлі сусабындардың қайсысын таңдарымызды білмей қалатынымыз анық. Жарнамадан жиі көрсетіп, аты танысын ала саламыз.

Шындығында, шашыңызды қандай сусабынмен жусаңыз да, құрамында қандай дәрумендер бар, шашыңыздың кемшілігін түзейді ма, бәрібір шашқа әсері болмайды. Өйткені, шаш өлі жасушалардан тұрады. Оған қымбат маскалар мен майлар жағып, әуреге түссеңіз де, нәтиже болмауы мүмкін. Нағыз күтімді қажет ететін тірі жасушалар шаштың түбінде және бас терісінде. Сондықтан шаш күтімі – шаштың ұзына бойы мен ұшына назар аудару емес, бас терісін күту және дұрыс таңдалған сусабын екенін біле жүрейік.

Мамандар бас терісін үшке бөледі:

  1. Майлы тері;
  2. Құрғақ не сезімтал бас терісі;
  3. Қайызғақты.

Сусабынды бас терісінің түріне қарай таңдау керек. Ал теріге жүргізілетін емдік істер (шаштың түспеуін, тез өсуін, ұштанып кетпеуін қадағалау) арнайы құралдармен (маска, бальзам, кондиционер) жасалады. Сусабын – шашты тазартуға арналған құрал.

Майлы шаш не майлы бас терісі.

Егер шашыңыз жуғаннан кейін екі күн өтпей кірлеп, аптасына екі реттен көп жууға тура келетін болса, шашыңыз майлы түрге жатады. Бұл түрдегі шаш пен бас терісіне көлем беруге арналған, сезімтал теріге арналған және майлы шаштарға арналған сусабындар қолайлы. Шаштың бояуын сақтайтын, құнар беретін (питательные) сусабындар құрамы майлы болады да, шашыңыз одан сайын тез кірлейтін, жылтырамайтын болып қалады.

Құрғақ не сезімтал бас терісі.

Әрең дегенде таңдап алған сусабыныңыз басыңызды ашытып, қышытып, бөртіп жіберетін болса, бас теріңіз тым сезімтал не құрғақ болғаны. Терінің бұл түрі арнайы жұмсартатын, ақырын жууды, асқынтып жібермейтін құралдарды қажет етеді. Тек сезімтал теріге арналған сусабындармен жуу керек. Неғұрлым сенімді әрі сапалы брендті таңдаңыз.

Қайызғақ.

Бұл – көпті толғандыратын күрделі мәселе. Шашыңыз мейлі майлы болсын, құрғақ болсын, сусабынды дұрыс таңдамасаңыз, қайызғақ қаптап шыға келеді. Мұндағы басты қағида – бас терісінің түрін анықтап, тек соған сай келетін сусабынмен жуу, сонда қайызғақ болмайды. Ал егер басыңыздағы қайызғақ мүлде кетпей, уақыт өткен сайын көбейе берсе, айына бір рет бас терісіне пилинг не флюид жасатып жүріңіз. Әсемдік салондары мамандарының көмегіне жүгінесіз. Қайызғақты шашқа арналған арнайы сусабынды қолданып жүріңіз.

Сусабынның сапасын қалай анықтауға болады?

Сусабынды қалай таңдайсыз?  Сусабынның сапасын анықтау үшін төменде айтылғандарды ерінбей орындап шығыңыз:

  1. Стақанға не кесеге су құйыңыз.
  2. Суға бір қасық мөлшерінде сусабынды қосыңыз.
  3. Сусабын мен су тұнғанша, 10 минут күтіңіз.

10 минут өткен соң сусабын ірімшікке ұқсас тұнбаға айналса, сусабынды лақтырыңыз. Ол – сапасыз сусабын. Мәселе сапасында емес, құрамында натрий және аммоний сульфаты бар сусабынды қолданбаған жөн. 

Суреттер: blogerov.net

Ақын мен жұлдыз

Ақын мен жұлдыз

Жаным саған сыңар дер ем бір бөлмей,

Тағдыр бізді сырлас қылған білгендей:

Мені ешкімнің түсінгісі келмейді,

Сені де ешкім түсіне алмай жүргендей…

 

Неге ғана осы күйді көп кешем?

Жерде мұңға мен шомылдым , көкте сен…

Көз алдымда ақын болып барасың,

Жарар еді мен жұлдыз боп кетпесем…

 

Солғын кейіп санамдағы сөзді ұрлап,

Боз кештерде мұңайтса да бозғыл бақ,

Жасқа айналмай кеудемдегі жан сырым,

Өлең болып жатқаннан соң көз құрғақ…

 

Қою түннің бұрымына өрілген,

Күміс нұрың көрінеді көгімнен.

Сенің отың күннен де ыстық сияқты,

Жұлдызым-ай, таң алдында көрінген!

 

Жылдар қанша ауысса да жылдарға,

Түнек әлем орнай қоймас бұл маңға.

…Ғажабынан айрылмайды дүние-

СЕН НҰР ТӨГІП, МЕН ЖЫР ТӨГІП ТҰРҒАНДА!!!

Өлеңді жазған: Рахат Әбдірахманов

Сурет: chitalnya.ru

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз?

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз?

Бөксеңіз тым жалпақ, төсіңіз кішкентай не аса үлкен, бел жоқ, өте толықсыз… Ия, өзінің мүсініне көңілі толатын адам сирек кездесетін шығар.

Демалысыңызды жағажайда өткізер болсаңыз, мұңаймаңыз. Бар болғаны, шомылуға арналған киіміңізді мүсініңізге сай таңдай білсеңіз болғаны.  Төмендегі суреттердің біріншісі – сәтсіз таңдалған, екіншісі – сәтті таңдалған шомылуға арналған киім. Яғни, сіздің мүсініңіздің кемшіліктерін жасырып тұрады. 

Бөксесі жалпақтарға

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз? 

Шомылуға арналған киімнің жоғарғы бөлігін сәтті таңдай білу керек, назар бірден соған түсетіндей. Шолақ шалбар сияқты болып келген шомылуға арналған киімнен қашыңыз, ол бөксені одан сайын жалпайтып көрінеді. 

Белі жіңішке, алмұрт тәріздес мүсіндерге 

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз?

 

Төсі кішкентайларға 

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз?

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз?

 Желбезегі бар киімдерді таңдаған дұрыс. Бандо стиліндегі шомылуға арналған киім төсіңізді одан сайын кішірейтіп көрсетеді. 

Белі жуандарға 

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз?

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз?

Қарынды жасыру керек болғандықтан жабық киім таңдағаныңыз дұрыс. Асты мен үсті бөлек-бөлек шомылуға арналған киім толық мүсінділерге жараспайды. 

Төсі үлкендерге 

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз?

Шомылуға арналған киімді қалай таңдайсыз?

Төсті қатты тартып, көтеріп тұратын киімді таңдаған жөн. Шомылуға арналған киімнің тартқышы жалпақ, үшбұрышты болсын. Жоғарғы бөлігі кішкентай ғанасынан аулақ болыңыз. 

Суреттер: stroiniashka.ru

Келін өнегелі болса, ана парасатты болады

Келін өнегелі болса, ана парасатты болады

Бұл күндері қарап отырсақ, байлық па, барлық па, мақтаншақтық па, даңғазалық па, есіріктік пе, қалай дерімді білмеймін, титімдей бір-екі жасар қыздардың құлағын тесіп, алтын, тіпті бриллиант тасы бар қымбат сырға салғандарды көріп жүрміз. Осының қажеті қанша? Қазақ қыздың құлағын жеті жасында тескенін айтып өттік. Өйткені жетіге дейін ол қуыршағын ойнап, тұлымшағы желбіреп асыр салып, балалық дәуренді басынан өткеруге тиісті. Өкініштісі, бұл күнде осыған мән беріп жатқан ешкім жоқ. Сырғаны тек сәндік үшін, әдемілік үшін салады деп түсінеді. Сол себептен тым кішкентай кезінен қыздарының құлағын тестіріп, қымбат тасты сырғаны салып жатады. Қазақ ештеңені жайдан-жай әрі негізсіз істемейтінін мен ылғый да айтып келем. Өз басым, 2-3 жасар титімдей қыздардың құлағының тесілгенін көргенде бір түрлі жаным ашиды. Кейбіреулер бұған аса қатты мән беріп қарамайтын да шығар, бірақ менің жүрегім ауырып қалады. «Әттеген-ай, мына бала балалықтан өтуі керек еді ғой…» деп ойлаймын мұндайды көргенде. Әр нәрсенің өз жолы болады, кез келген нәрсенің өз уақытымен жасалғаны дұрыс. Баланы ашамайға отырғызғанда жария етіп, дабыралатып өткізетінін айттық. Өйткені ұл бала – болашақта елін-жерін қорғайтын азамат. Сол себепті ертеден-ақ жаужүрек әрі намысшыл болып өсуі керектігін санасына сіңіреді, балаға жауапкершілік жүктейді. Ал қыз баланың құлағын тесуді әжелері мойнына алған. Анығы, бұл – отбасындағы әйел адамдардың, апа-жеңгелерінің бітіретін шаруасы. Қыздың құлағын тескен кезде ауылдың әйелдері, апа-жеңгелері жиналып келіп, шашуын шашып, кішігірім той-томалақ жасайды.        

Келін өнегелі болса, ана парасатты болады                                                                                                                           

Құлақты қалай тескен?

Құлақ тесерде алдымен сырғалығының екі жағынан екі тарыны сәйкестендіре қойып, жанын кетіре уқалайды. Содан кейін ғана отқа қыздырылып әбден тазаланған инемен тескен. Бұрынырақта, менің кішкентай кезімде, құлақты тескен соң бірден сырға салмай, иттің жүнінен ширатылып жасалған жіпті өткізіп қоятын болған. Өйткені ата-бабаларымыз, бір жағынан, итті «жеті қазынаның» бірі санаса, екіншіден, ит жүнінің белгілі бір қасиеттерін білген. Құлақты іріңдетпейтінін, ісірмейтінін әрі тез жазылып кетуіне әсер ететінін білгендіктен де, алдымен иттің жүнінен жасалған жіпті пайдаланған. Бұл күнде иттің жүнінің адам денсаулығына пайдалы екенін дәрігерлер де айтып жатыр. Иттің жүнінен жасалған белдемшелердің денсаулыққа пайдасы барын жарнамалап жатқанын теледидардан көріп те жүрміз. Өзгені қайдам, мұны біздің ата-бабаларымыз есте жоқ ескі замандардан-ақ білген. Ал кейбіреулер шайдың самасын өткізетін болған. Шай да – қасиетті шөп, өйткені шайдың                                                                                                                                  

қасиеті болмаса, бүкіл әлем халқы оны ішпес еді. Шайдың да құлақты қызартпайтын, ісірмейтін қасиеті бар. Осыдан кейін өзінің түкірігімен сулап, жаңағы сама немесе иттің жүнінен жасалған жіпті жылжытып, қозғап отырған. Осылай екі-үш күннің айналасында-ақ баланың құлағы жазылып кеткен. Әбден жазылған соң әжелеріміз қыздың құлағына күмістен соғылған сырғаны салғанды жөн көрген. Күміс – өте таза әрі емдік қасиеті мол металл. Күміс сырға таққан баланың құлағы ешқашан асқынып кетпеген, ауырмаған әрі құлақ күміске үйренген соң алтынға да тез бейімделеді. 

         …Қыздардың тәрбиесіне қатысты жайды әр сұхбаттарымда міндетті түрде айтып жүремін. «Үнемі қайталап айта береді» деп кейбіреулердің мені кінәлаулары да мүмкін. Бірақ қыз тәрбиесін назардан шығарып алғанымыз жасырын емес. Тәрбие тізгінін босатып алдық. Бұған қыздарымыздың қалай болса солай ашық-шашық киініп, кіндігін көрсетіп жүргені дәлел. Жас қыздардың көшеде ашықтан ашық темекі шегіп, сыра ішіп жүргендерін көріп жүрсек те, мән бермеуге айналдық. Олардың ертеңгі ана екенін естен шығарып жүрміз. Ал біздің ата-бабамыз балалық дәурені өтісімен қызға дұрыс тәрбие беруді қолға алған. Қыз – аз күнгі қонақ. Сондықтан да күні ертең келін болып түскен жерінде ата-анасына, ауылына сөз келтірмеуін алдын ала ойлаған.

  Зейнеп АХМЕТОВА

Суреттер: byt52.ru

«Пингвин» тіскебасарын қалай дайындауға болады?

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

Қонақтарға жайған дастархан үстінде сүйкімді «пингвиндер» тұрса, бәрінің назарын аударары сөзсіз. Есте қалар тіскебасарды сіз де жасап көріңіз. 

Қажет болар заттар: 

– Зәйтүн; 

– Сәбіз; 

– Сұйық ірімшік (қаймақ та болады); 

– Тіс тазартқыш. 

1. Бізге үлкен және кіші зәйтүндер қажет. Үлкені пингвин кеудесіне, кішісі басын жасауға. Зәйтүндерді дәндерінен тазартып аламыз.

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

2. Тазартылған сәбізді дөңгелектеп кесеміз де (18 дана),  дөңгелектің бір жерін үшбұрыштап тағы кесеміз. Бұлар пингвиннің аяғы болады. Кесіп алынған үшбұрыштарды да тастаманың, олар кішкене тұмсық жасауға керек. 

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

3. Сұйық ірімшіктің кез келген түрін алыңыз. 

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

4. Үлкен зәйтүннің бір жақ бетін ақырындап кесеміз. Зәйтүн қатты ашылыр кетпеуін қадағалау керек, әйтпесе ішіне салынған ірімшік түсіп қалады. 

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

5. Кесілген үлкен зәйтүннің ішіне сұйық ірімшікті саламыз. 

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

6. Ішіне ірімшік салынған үлкен зәйтүнді тіс тазартқыштың көмегімен сәбізге қатырамыз. Бір-бірінен ажырап кетеді деп, абыржымаған дұрыс. Сәбізге нықтап орнатылса болғаны. 

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

7. Одан кейін кішкентай зәйтүнге саңылау қалдырамыз. 

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

8. Сол саңылауларға сәбізден кесіп алған үшбұрыш бөліктерді саламыз. Тұмсық дайын.

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

9. Кішкентай зәйтүнді тіс тазартқышқа орнатамыз. Пингвин алдымызда.

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

10. Осындай пингвиндердің біраз данасын жасап алып, дастархан көркін келтіруге болады. Мысалы, ақ ірімшіктіен айсберг жасап, айналасына пингвиндер қойсақ, өте әдемі  болады. 

"Пингвин" тіскебасарын қалай дайындауға болады?

Астарыңыз дәмді болсын!

Түркияда демалуды жоспарласаңыз…

Түркияда демалуды жоспарласаңыз...

Егер сіз Түркия елінде демалуды жоспарлап отырсаңыз, ол ел туралы біраз мағлұмат алғаныңыз дұрыс. Сонда сіз қолайсыз жағдайлардан алыс боласыз.

Түркияға жолдамаңызды алып, ұшақпен жылы жаққа келдіңіз де, қонақ үйге жайғастыңыз делік. Ұшақтан түсіп, қонақ үйге барарда өз заттарыңызға абай болған жөн. Өйткені, Түркия аэропорттарында ұрлық-қарылық белең алып тұр. Қол жүгін тапсырып-қабылдап аларда сөмкелер жиі жоғалып кетіп жатады. Сондықтан құжаттар, алтын, ақша сияқты құнды заттарыңызға мұқият болыңыз.

Тіпті ұрылар қолыңыздағы сөмкені жұлып әкетіп, дөрекілік көрсетуі де әбден мүмкін. Әсіресе Стамбулда аэропортта да, көшеде де өте сақ жүріңіз. Болар іс болып, заттарыңызды алдыртып алсаңыз, дереу гид не полиция қызметкерлеріне хабарлаңыз. Стамбулдың полиция қызметкерлері өте жедел және жақсы қызмет көрсете алады, жоғалтқаныңызды қайта табуыңыз әбден мүмкін. Қонақ үй қызметкерлері ұрлыққа көп бара бермейді, бірақ арасында қолы сұғанақтар жоқ емес.

Түріктер еліндегі көліктер туралы да бірер сөз айтып өтейік. Түркияда микроавтобустар өте қауіпті. Қала сыртындағы жолдарда осы микроавтобустар жиі апатқа ұшырап жатады. Себебі, тасымалмен айналысатын фирмалар туристер көп келетін мерзімде үлгермегендіктен тәжірбиесі аз адамдарды да жұмысқа ала беретін көрінеді. Сондықтан үлкен туристік автобустарға не таксиге отырғаныңыз дұрыс.

Қонақ үй айналасында ең қауіпті орын – бассейн аймағы. Бірінші кезекте, әрине, балаларға қатысты. Көп адамдар тек теңізде ғана батып кетуі мүмкін деп ойлайды да, балаларды қараусыз қалдырады. Соңғы жылдары бассейнде тұншығып, жарақат алған балалар саны көп. Бассейнді айналдыра орнатыған плиткалардан да абай болыңыз.  Су тиген плиткалар өте тайғақ болады, құлап, бір жеріңізді сындырып алу қаупі бар.

Бұл елде тамақтанғанда да мұқияттық аздық етпейді. Түрлі дәмдеуіштер мен соустарға малынған еттерді жемеңіз, еттің бұзылған дәмін ажырату мүмкін болмай қалады. Өзіңізге таныс емес, түсініксіз тамақтардан қашыңыз. Сусындардың қорабындағы жарамдылық мерзімін қарауды ұмытпаңыз.

Жоғарыда айтылғандарға қосымша ретінде айта кетсек, түрік еркектері суға түскенде тым ашық-шашық киінген қыздарды «басқаша» ойлап қалады екен. Егер түріктердің мазаңызды алмағанын қаласаңыз, бір жапырақ шомылуға арналған киімдер кимеңіз.

 

Киім стилі адам жасына байланысты ма?

Жас ұлғайған сайын әйелдер қауымының киімге ғана емес, өмірге де кзқарасы өзгере береді. Өмірдегі бағалы дүниелер мен қадірлейтін қасиеттерді түсіне бастайды. Сәннің артынан қууы да басылады. Тіпті 30-дан асқан кейбір әйелдер талғамсыз киіне бастайды екен.

Адамдардың жасына қарай киінуі де өзгереді.

14-20 жас аралығы

Өмірде өз ойын, өз стилін іздейтін уақыт. Бұл жаста өзіне ұнағанын киіп, кез келген стилмен екінші бір стилдегі киімді «құрастырып» кие береді. Сәнді трендтердің көрінісін бір киінгенде көрсеткісі келеді. «Сәнге айналған» алқаны мойнына асып алып, аяғына ашық түсті не тізеге дейін шұлық киюі де мүмкін.

Киім стилі адам жасына байланысты ма?

20-25 жас аралығы

Бұл жаста өзіндік бағытты тауып не әлі де жетілу кезеңінде болады. Көптеген қыздар классикалық костюмдер киіп, өз жасынан әлдеқайда үлкен кқрінуі мүмкін. Жерге дейін төгіліп тұратын ұзындықтан тым қысқа белдемшелердің барлық түрін кие береді. Дәл осы жас аралығындағы қыздар сапалы косметика, киім мен ароматтарды тани бастайды. Сәнде болып жатқан әлемдік жаңалықтардан да хабардар болып жүреді. Әркімнің киіну стилі әр түрлі болады.

Киім стилі адам жасына байланысты ма?

25-30 жас аралығы

Ақыл тоқтата бастаған жас. Бұл жастағылар шашын күнде бұйралап, қызғылт түсті барынша аз қолдануға тырысады. Қыздар жас келіншек болады. Әйелге тән нәзіктік орнап, арзан әшекейлердің орнын бағалы алтын, гаухарлар басады. Алдында айшықталған мақсаттары – отбасылық өмір, карьера мақсат болады. Бұл жастағы киіну стилі классикалық үлгіде болады.

Киім стилі адам жасына байланысты ма?

30-40 жас аралығы

Ақыл тоқтатқан әйел, ана. Өз мүсінінің кемшіліктерін жақсы біледі, соған қарай киім таңдай алады. Киімдері түгелдей классикалық үлгіде болады және романтизмнен де біраз белгілер қосылады. Сапаға қатты мән беріп, тек сапалы киім, сапалы аяқ киім, сапалы әшекейді таңдайды.

Киім стилі адам жасына байланысты ма?

40-50 жас аралығы

Бұл жаста әйел уақыттың тез өтіп жатқанын байқып, жас күнін жиі аңсайды. Шашын бұрынғысынша жайып жүрмей, иықтан түсірмей, қысқа етіп кеседі. Биік аяқ киім кигеннен гөрі жайлысын таңдағанды жөн көреді. Әшекейден қымбат көрінетін, үлкен тастармен көмкерілгенін тағады. Боянуы бұрынғыдай көзге ұрып тұратындай емес, білінер-білінбес боп өзгереді. Киімдерінің түсі күңгірт түске ауыса бастайды. Өз жасының киімі қалай болу керек екенін, үлгі көрсету керек екенін анық біледі.

Киім стилі адам жасына байланысты ма?

Өмірге деген сүйіспеншілігіңіз өзгермесін!

 Суреттер: beauty.violet-lady.ru

Қыз тәрбиелі болса, келін өнегелі болады

 Қыз тәрбиелі болса, келін өнегелі болады

Өзге ұлттың қыз балаларын қайдам, біздің қазақтың қыздарының құлағын тесіп, сырға салу міндетті сияқты көрінеді. Құлағында сыңғырлаған сырғасы бар қазақ қыздары ерекше сұлу, ерекше әдемі. Сырға таққан қыздарға ақындар өлең арнап, сазгерлер сұлу ән шығарған. Сырғалы сұлуларын әнге қосып жүрген әншілер қаншама! Ал біз осы қарапайым өмірде қыздың құлағын не үшін тесетініне үңіліп көрдік пе? Жалпы, қазақ қыздарының құлағын қай жаста тескен? Құлақ тесіп, сырға салып қоюдың не мәні бар?

  Құлақ тесуде де тәрбие жатыр

Қазақта қыз баланың өміріндегі айтулы күн – құлағын тесу. Тоғыз жасты балиғатқа толған кез деп айтады екен, ал жеті – қазақ үшін қасиетті санның бірі. Қыздың құлағын көп жағдайда тек жеті жасынан бастап тескен. Тұлымшағы желбіреген кішкентай қыз жеті жасқа дейін қуыршақ ойнаған болса, құлағы тесілгеннен кейін оның мінез-құлқы бірден өзгереді. Осыдан бастап «сен енді сырғалы қыз болдың», «сырға таққан соң қыз санатына қосылдың, енді саған қуыршақ ойнау жараспайды» деп оның құлағына жайлап сіңіре береді. Бұдан былай ол қуыршақтың орнынан қолына кесте алады. Ою оюды үйренеді. Ол ендігі жерде жеңгелерінің қазан-ошақ жақта істеп жүрген істерін көретін болады. Құрт қайнатып, ірімшік жасап  жатқан апаларына көмектесіп, мән-жайын білмекке ұмтылады. Қыз баланың құлағын тек сәндік үшін, әдемілікке бола теспейді. Бұл да – тәрбиенің бір түрі. Мұны қыз баланың ертеңгі күні келін болуға дайындаудың алғашқы баспалдағы деп айтуға болады. Бұл – қыз баланы ісмерлікке, шеберлікке үйретудің басы. Ол біртіндеп үйдің шаруасына араласа  бастайды. Ұл баланы сүндетке отырғызған сияқты, қыздың құлағын тесу де – бірдей, ата-анаға парыз болып саналады. Жеті жастан бастап құлақ тескеннің белгілі бір заңдылығы бар. Ол осы күнді іштей асыға күтеді. Өйткені құлағын тескен соң қыз баланың мінез-құлқынан бастап, киетін киіміне дейін өзгереді. Қызға камзол мен әдемі етекті көйлекті құлағын тескен соң кигізетін болған. Осыдан соң-ақ ол өзін үлкен сезінеді, өзінің өміріне қажетті тірліктердің барлығын үйренуге тырысады. Саналы түрде соған бейімделеді, білмекке ұмтылады. Болашақ өмірге дайындықты осылай біртіндеп бастайды. Сол себепті де қыздардың құлағын тесерде абай болған жөн. «Салақтан олақ жаман» деген, қыз баланың салақ болуы, олақ болуы өзіне ғана емес, ата-анасы, қала берді ауыл-аймағына сын. Ондайды «өнеге көрмеген» дейді. Мұндайда, ең алдымен, ата-ананы кінәлайды. «Қызға қырық үйден тыйым» қыз баланың құлағын тесіп, сырға салғанынан басталады. Ол – «отырса – опақ, тұрса сопақ» етіп, тірсектен қағу деген емес, қыз – қырық үйден, қала берді қара күңнен де бір өнеге, бір үлгілі нәрсе үйрену деген сөз. Осыған дейін тұлымшағы желбіреп жүргенде оны баласынып ешкім елемеуі мүмкін. Ал құлағын тескен соң, үстіне көйлек-камзол кигізіп, шашын өріп қойғаннан кейін оны қыз болды деп есептеп, үлкендер жағы әрқайсысы өзінің бір өнегесін үйретуге тырысады.

                                                                                    Зейнеп АХМЕТОВА

Сурет: favim.ru 

Химиялық жолмен бұйраланған, күйдірілген шашты қалай емдеуге болады?

Химиялық жолмен бұйраланған, күйдірілген шашты қалай емдеуге болады?

 Егер сіз шашыңызды химиялық жолмен «қинаған» болсаңыз, шашты әр жуған сайын оған маска жағып жүргеніңіз дұрыс. Дайын масканы дүкеннен сатып аласыз не өзіңіз арнайы дайындайсыз. Тиімді және әсерлісі өзіңіз дайындаған маска болмақ. Біз ұсынатын маскаға назар аударыңыз.Шашты химиялық жолмен бұйралау мен бояу шаштың нәрін кетіріп, сынғыш болып қалады және өте көп түседі. Бұл ешкімге де ұнай қоймасы анық.

Масканы шырғанақ (облепиха) және майсана (касторовое) майы, жұмыртқаның сарысы және А дәруменінің 5 тамшысын араластырып жасай аласыз. Дайын болған қоспаларды шаштың түбіне уқалап отырып жағасыз да, полиэтиллен қалпақша киіп аласыз. 1 сағаттан соң шашыңызды жуып, сусабынмен шайқайсыз. Аптасына 1-2 рет қайталап жүріңіз.

Химиялық жолмен әрлеген шашыңызды аптасына 2-3 рет жуып жүрген дұрыс. Шашты химиялық ықпалдан кейін бояғыңыз келсе, 2-3 апта күте тұрыңыз, бояу түсін қабылдамай қалу қаупі бар. Шашыңыз тым майлы болса, химиялық бұйралауды, бояуды осы кемістіктің орнын толтыру үшін қолдануыңызға болады. Және шашты күйдірген соң тез ұштанып кететін болады. Сондықтан ай сайын шашыңыздың ұштарын қидырып тұрғаныңыз абзал.

Химиялық жолмен бұйраланған, күйдірілген шашты табиғи жолмен кептірен жақсы, фен қолданбауға тырысыңыз. Ол онсыз да құрғаз әрі әлсіз шашты зақымдайды. Сондай-ақ термобигуди, шаш үтігінен де қашыңыз.

Шашыңызды абайлап, ақырын тараңыз: бірінші ұш жағын, сосын барып түбін. Тарағыңыз да сапалы әрі табиғи болсын.

Химиялық жолмен бұйраланған, күйдірілген шашты қалай емдеуге болады?

Сурет: beauty.violet-lady.ru

Қазақтың тектілігі жылқымен де байланысты

Қазақтың тектілігі жылқымен де байланысты

 Бұрынырақта үлкендердің қадағалауымен, бақылауымен балалар арасында тайжарыс жиі өткізілген. Кез келген бала өз тайының бәрінен озып келетінін қалайды ғой, сол себепті тайды да соған бейімдеп баптаған. Ары қарай құнан жарыс, дөнен жарыстар болады. Бұл аралықта бала да есейеді, аты да балаға әбден үйренеді. Баланың шабандоз болып өсуінің себебі де осында. Қазақтың кез келген баласының ат құлағында ойнайтыны бала жасынан атқұмар болғандығында жатыр. Кез келген қазақ баласы аударыспақ, теңге алу сияқты ұлттық ойындарға еш жүрексінбей қойып кеткен. Көкпар тартқан, қыз қууға шыққан, бәйгеге шапқан қазақ баласының қанында жылқыға тән мінез, сұлулыққа құштарлық, қазақы болмыс осылай қалыптасады. Жылқы – текті, қасиетті мал. Шөпті таңдап жейді, судың тұнығын, тазасын ішеді. Жылқы арқылы баланың эстетикалық сезімі оянады. Желмен жарысып шапқан кезде балада ақындық, шешендік, жыраулық сезімдер туады, шабыт қысады. Ат үстінде өскен бала ірі әрі мәрт болған. Өмірін ат үстінде өткізген біздің халықтың дені де сау, тіпті үнемі қозғалыста жүріп, қан тарқататындықтан біздің қазақ қан қысымы дегенді білмеген. Бір қызығы, мыңғырған малы бар бай баласының өзі атқа мініп, жылқы баққан. Байдың баласы бола тұра қой, сиыр бақпағанмен, жылқышыларға еріп жылқы қараған. Ат үстінде өскен қазақтың ер-азаматы биіктікті, кеңдікті бағалай білген. Көңілі өр болған, желдей ескен ақ көңіл жомарт болған. Осы қасиеттердің барлығы қазақтың қанына жылқының тектілігімен қоса келген. Қазіргі темір тұлпар мінген қазақ баласында мұндай кесек мінез бен жомарттықтан гөрі менмендік, паңдық, өзгені көзге ілмейтін өркөкіректік басым. Өйткені темір – жансыз. Жансыз нәрсе адамның бойындағы шынайы қасиеттерді жұтып қояды. Әрине, машина мінген қазақтың бәрі бірдей деуден аулақпын. Бірақ жылқы мен темірді салыстырсақ, ұл баланың ер-азамат болып қалыптасуына жылқы малының әсері мол болғанын байқаймыз. Өкініштісі, бүгінде біз аттан ажырап қалдық. Қазіргі кездің өзінде байқасаңыздар, атбегілер мен жылқы баптайтындардың мінезі мүлде басқа. Олар – майда-шүйдеге көңіл бөлмейтін, жақсылық жасағысы келіп тұратын кесек мінезді, сөзге шешен адамдар. Ашамайға мінген кіп-кішкентай баланың көңілінің өсіп, өзгелерден ерекшеленіп, өзгеше сезімге бөленетіні де сондықтан.

Қазақтың қыздары да шабандоз болған, кішкентайынан атқа мініп үйренген. Ұл балалардай дабырайтып шашу шашып, ашамайға мінгізбегенмен, қыз балаға да лайықталып ашамай ер жасалған. Қыздарды атқа мінгізуге тек ағалары үйрететін болған. Жаугершілік заманда әкелерімен, ағаларымен бірге жауға шапқан, соғыс кезінде олардың оққағарындай болып жүрген қазақтың қыздары жайлы тарихтан да белгілі. «Қыз қууда» небір жігіттерді қамшымен осып түсетін қыздардың барлығы да атқа мініп өскен, яғни оларға ағалары атқа мінуді кішкентайынан-ақ үйреткен. Қыздардың да сәнімен айшықталған, күмістеліп жасалған өз ер-тұрмандары болған. Бұрынырақта тіпті кейбір ауқаттылар қызын ұзатқанда берген ер-тұрманының өзі әкелінген қалыңмал құнынан асып түскен екен…    

 Зейнеп АХМЕТОВА

Сурет: uh.ru

Ашамайға мінгізудің мәні

Ашамайға мінгізудің мәніБаланы үлкен аталарының бірі қолтығынан көтеріп тайына мінгізеді. Тайына мінген бала ағайын-туғанына барып, ауыл аралайды. Олар шашу шашып,  баланың тайы мен ашамайына көрімдік береді. Бұл жолы балаға міндетті түрде ерге қажет ат әбзелдерін тарту етеді, қамшы сыйланады. Бұл да – қазақтың өзінің салты. Көшпенді халық болғандықтан әркімнің өзінің жеке ер-тұрманы болған. Өйткені аттың табылуы оңай болғанымен ер табу қиын. Сол себепті де тайына мініп келген балаға барынша тек ер-тұрман жабдықтарын сыйлаған. Жоғарыда айтып өткеніміздей, қазақ баласының атқа мінуі таңсық емес. Сөйте тұра «жайдағыңнан жаяу артық» деп жайдақ атқа мінуді қош көрмеген. Ауыл арасында апыл-ғұпыл асығыста мал қайыруға болмаса, былайынша жайдақ атқа мінгенді қазақтың баласы намыс санап өскен. Сол себепті де әр азамат алдымен ер-тұрманын сайлаған.

Үлкендер жағы «міне, сен ат жалын тартып мінер жігіт болдың» деп бұдан кейін  өзінің жеке тайы бар екенін балаға ұғындырып өсірген. Ашамайға мінудің ерекшелігі – ендігі жерде баланың өзінің ер-тұрманы, өзінің басыбайлы тайы болғандығында. Көшіп-қонған кезде де бұрынғыдай ата-анасының алдында отырмайды, яғни енді бәсіресі, өзінің жекеменшік тайы бар. Ашамайға мінгізу баланы еңбекке баулудың алғашқы баспалдағы деуге болады. Олай дейтініміз, кез келген бала өзінің бәсіре тайын ендігі жерде өзі бағып-қағады. Оны уақытымен жемдеп, уақытымен суарып, жал-құйрығын, үстін тарап, күтімге алады. Бала тайының алдында жауапты екенін, сол тайдың иесі өзі екенін сезініп өседі. Ендігі жерде тайдың күтіміне өзі жауап береді. Сонымен қатар ол бір ғана бәсіре тайды бағып-қағудың айналасында қаншама жаңа сөздерді үйренеді. Бұрын сөздік қорында болмаған жылқыға қатысты қаншама сөз баланың санасына сіңеді. Айталық, терлік, тоқым, үзеңгі, айыл, ер-тоқым, жүген, ауыздық, шідер, құрық, т.б…  Ол бұл атауларды үйреніп қана қоймайды, қалай қолданылуын да меңгереді. Бірте-бірте бала тайына мініп, өз үйінің қозы-лағын қарап, өз шаруасына араласа бастайды. Сол себепті де қазақтың баласы кішкентайынан мал танып өседі. Ол жауапкершілікке осы бастан үйренеді. Ерте есейеді, ақылы толысады, ой-санасы өседі, салмақты, байсалды мінез қалыптасады. Әсілі, біздің қазақтың балалары, қыз болсын, ұл болсын, ойыншықпен көп ойнамаған. Оларда көп ойыншық та болмаған. Ал қазіргі отызға келген жігіттерге қарап, балалығы әлі қалмағанын байқаймыз. Бүгінде баласы бар қай үйге барсақ та, бөлме толы ойыншықты көреміз. Отбасында нақты шешім шығара алмайтын, аталы сөзді ұғынбайтын ұрпақтың көбейгенінің бір ұшы осында да жатыр. Бұрынырақта керісінше, баланың ойыншықпен ойнағаны көпке созылмаған…

Кішкентай қазақты жауынгер, шабандоз әрі ер-азамат етіп тәрбиелеудің басы – осы ашамайлы тайға мінгізуден басталады. Лездің арасында көшуге, ашамайын ерттей салуға  қазақ баласы кез келген уақытта дайын болған. Демнің арасында киіз үй тігуге де қазақ баласы ерте машықтанған, яғни жинақылыққа, сақтыққа бейімделіп өскен.

 Зейнеп АХМЕТОВА

Сурет: xrest.ru